Ánh sáng thành phố: “Kẻ thù giấu mặt” của trái tim

Nghiên cứu mới cho thấy ô nhiễm ánh sáng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch?

Ánh sáng rực rỡ của các đô thị hiện đại có thể khiến thành phố trông lung linh hơn, nhưng đằng sau vẻ rực rỡ ấy là những rủi ro tiềm ẩn đối với sức khỏe tim mạch. Theo báo cáo được trình bày tại cuộc họp thường niên của Hiệp hội tim mạch Mỹ (American Heart Association) tổ chức tại New Orleans, Mỹ vào ngày 10 tháng 11 năm 2025, những người sống trong môi trường có mức độ ánh sáng nhân tạo cao vào ban đêm có nguy cơ mắc bệnh tim cao hơn đáng kể so với những người khác.

Nghiên cứu do TS. Shady Abohashem, chuyên gia hình ảnh tim PET (chụp cắt lớp phát xạ positron)/ CT (chụp cắt lớp vi tính) tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts (Mỹ) dẫn đầu. Ông và cộng sự đã theo dõi 466 người trưởng thành, độ tuổi trung bình 55, từng thực hiện chụp PET hoặc CT tại bệnh viện này trong giai đoạn 2005–2008. Dựa vào địa chỉ nhà, nhóm nghiên cứu xác định mức độ tiếp xúc của mỗi người với ánh sáng nhân tạo vào ban đêm, rồi so sánh với tình trạng sức khỏe tim mạch của họ trong suốt hơn 1 thập kỷ.

Kết quả cho thấy, người tiếp xúc nhiều với ánh sáng ban đêm (như sống gần khu trung tâm, đường lớn, hoặc ngủ với đèn sáng) có nguy cơ mắc bệnh tim cao hơn 35% trong 5 năm và tăng 22% trong vòng 10 năm so với nhóm ít tiếp xúc. Điều đáng chú ý là mối liên hệ này vẫn tồn tại ngay cả khi đã loại trừ các yếu tố nguy cơ khác như béo phì, hút thuốc hay bệnh nền.

“Chúng tôi nhận thấy mối quan hệ gần như tuyến tính giữa ánh sáng ban đêm và bệnh tim - càng tiếp xúc nhiều, nguy cơ càng tăng,” TS. Abohashem cho biết trong thông cáo báo chí.

Phân tích hình ảnh não cho thấy mức độ ánh sáng nhân tạo cao có thể kích hoạt phản ứng căng thẳng thần kinh và viêm mạch máu. Não bộ khi nhận thấy tín hiệu căng thẳng sẽ phát đi tín hiệu đến hệ miễn dịch, gây viêm thành mạch. Tình trạng viêm kéo dài này góp phần làm xơ cứng động mạch, từ đó làm tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.

Trong số những người tham gia, có tới 17% phát triển bệnh tim nghiêm trọng trong hơn 10 năm theo dõi. Nguy cơ này còn cao hơn ở những người sống tại các khu vực có nhiều tiếng ồn giao thông, thu nhập thấp hoặc các yếu tố môi trường gây căng thẳng khác.

Cũng theo TS. Abohashem, việc giảm tiếp xúc với ánh sáng nhân tạo ban đêm là hoàn toàn khả thi trong đời sống hằng ngày. Ông khuyến nghị mọi người giữ phòng ngủ tối, tắt bớt đèn trong nhà vào ban đêm và hạn chế sử dụng thiết bị điện tử trước giờ ngủ. Các thành phố cũng có thể góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng bằng cách giảm ánh sáng ngoài trời không cần thiết, lắp đèn cảm biến chuyển động hoặc che chắn đèn đường để hạn chế ánh sáng lan tỏa.

Chia sẻ về kết quả nghiên cứu, GS. Julio Fernandez-Mendoza, chuyên gia y học giấc ngủ hành vi tại Đại học Bang Pennsylvania (Mỹ) và là phát ngôn viên của Hiệp hội Tim mạch Mỹ, nhận định: “Những phát hiện này rất đáng chú ý và củng cố thêm bằng chứng rằng việc tiếp xúc quá mức với ánh sáng nhân tạo vào ban đêm là một vấn đề sức khỏe cộng đồng thực sự.”

GS. Fernandez-Mendoza cho biết, trước đây, các nhà khoa học đã biết ánh sáng nhân tạo có thể gây rối loạn giấc ngủ, thay đổi nhịp sinh học và ảnh hưởng đến chuyển hóa. Tuy nhiên, nghiên cứu mới đã chỉ ra một cơ chế cụ thể hơn đó là cách não bộ phản ứng với căng thẳng, dẫn đến các phản ứng viêm làm tổn thương hệ tim mạch. “Phản ứng này dường như là cầu nối giữa ánh sáng ban đêm và bệnh tim,” ông nói thêm.

Hiện nhóm nghiên cứu của TS. Abohashem đang lên kế hoạch thực hiện các thử nghiệm tiếp theo để xem liệu việc giảm ánh sáng ban đêm có thể cải thiện sức khỏe tim mạch hay không. Nếu kết quả được xác nhận, điều đó có thể thay đổi cách chúng ta thiết kế ánh sáng trong nhà và đô thị, hướng tới một môi trường sống thân thiện hơn với giấc ngủ và trái tim con người.

Nhìn chung, ô nhiễm ánh sáng là một hệ quả đi kèm của đô thị hóa, nhưng đến nay vẫn ít được chú ý hơn so với ô nhiễm không khí hay tiếng ồn. Tuy nhiên, khi ánh sáng “lạc đường” bắt đầu chi phối giấc ngủ, đồng hồ sinh học và hệ tim mạch của con người, đã đến lúc các đô thị cần cân nhắc lại giữa sự rực rỡ của đêm và sức khỏe của cư dân.

 

Podcast: Suy gan, thận do nhiễm xoắn khuẩn sau mưa lũ

WHO cảnh báo khẩn về siro ho nhiễm độc ở Ấn Độ

Cảnh báo ô nhiễm không khí từ sản phẩm có mùi thơm

Những “chiến binh xanh” trong "cuộc chiến" chống ô nhiễm nhựa!