Cảnh báo ô nhiễm không khí từ sản phẩm có mùi thơm

Các sản phẩm toả hương thơm đều chứa nhiều hạt nano siêu nhỏ, có khả năng gây hại đến sức khoẻ.

Nguồn phát sinh hạt nano từ sản phẩm có hương thơm

Các sản phẩm tạo mùi thường giải phóng hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC), bao gồm monoterpene trong sáp thơm. Khi gặp ozone trong không khí, các chất này phản ứng tạo thành những phân tử giàu oxy và khí dung hữu cơ thứ cấp. Quá trình này khiến các hạt nano hình thành và phát triển nhanh chóng, từ kích thước vài nanomet cho đến hàng trăm nanomet.

Ngoài ra, các nguồn đốt cháy như nến, hương và bình xịt cũng phát thải muội than và tro siêu mịn. Những hạt sơ cấp này, cùng với hạt thứ cấp hình thành từ phản ứng hóa học trong nhà, góp phần làm tăng nồng độ bụi mịn lên mức tương đương khí thải từ bếp gas. Điều này đặc biệt đáng lo ngại vì môi trường trong nhà thường ít thông gió, dẫn đến tích tụ hạt nano ở nồng độ cao.

Con đường tiếp xúc và sự xâm nhập của hạt

Hạt nano có thể xâm nhập vào cơ thể theo nhiều cách. Khi hít thở, hạt lớn thường bị giữ lại ở đường hô hấp trên, trong khi hạt siêu mịn có khả năng đi sâu vào phế nang, gây ảnh hưởng trực tiếp đến phổi.

Tiếp xúc qua da cũng đáng lưu ý, đặc biệt với các sản phẩm chăm sóc cá nhân chứa phthalate hay dung môi. Da bị tổn thương hoặc khô có thể hấp thu các hạt và hóa chất dễ dàng hơn, làm tăng phơi nhiễm toàn thân. Ngoài ra, các hạt VOC có thể lắng đọng trên bề mặt, bám vào tay và đi vào cơ thể qua đường miệng gây nguy hiểm với trẻ nhỏ khi thường xuyên cho tay hoặc đồ chơi vào miệng.

Ảnh hưởng sức khỏe từ hạt nano

Các hạt nano có diện tích bề mặt lớn nên dễ tạo ra gốc oxy tự do (ROS), gây stress oxy hóa và viêm ở cấp độ tế bào. Điều này dẫn đến tổn thương DNA, làm tăng nguy cơ đột biến gene và rối loạn biểu hiện gene.

Việc hít phải hạt nano được ghi nhận có liên quan đến co thắt phế quản, giảm chức năng hô hấp và làm nặng thêm bệnh hen hoặc COPD. Một số nghiên cứu cho thấy hạt nano có thể vượt qua hàng rào máu não, gây stress oxy hóa thần kinh và góp phần vào các quá trình thoái hóa thần kinh. Ngoài hệ hô hấp, chúng còn gây rối loạn chức năng nội mô, tăng nguy cơ bệnh tim mạch và ảnh hưởng đến hệ miễn dịch.

Những nhóm dễ bị ảnh hưởng nhất bao gồm trẻ em, phụ nữ mang thai, người cao tuổi và những người mắc bệnh mạn tính. Ở họ, mức độ tổn thương do hạt nano có thể nghiêm trọng hơn, gây ra tác động toàn thân kéo dài.

Vấn đề minh bạch thành phần và quy định

Tại nhiều quốc gia, trong đó có Mỹ, nhà sản xuất không bắt buộc phải công khai đầy đủ thành phần tạo hương. Trên nhãn sản phẩm, cụm từ “fragrance” (hương liệu) có thể đại diện cho hàng chục đến hàng trăm hóa chất khác nhau.

Điều đáng nói là cả sản phẩm “thông thường” và “thân thiện môi trường” đều được chứng minh phát thải VOC ở mức đáng kể, trong đó có các chất gây ô nhiễm không khí nguy hại. Sự thiếu minh bạch này gây khó khăn cho việc đánh giá nguy cơ sức khỏe và xây dựng tiêu chuẩn an toàn.

Giảm thiểu phơi nhiễm trong môi trường sống

Các chuyên gia khuyến nghị tăng cường thông gió để giảm nồng độ hạt nano trong nhà. Hệ thống thông gió cơ học hoặc đơn giản là mở cửa sổ định kỳ đều giúp hạ mức ô nhiễm, dù hiệu quả không bằng lọc cơ học. Bộ lọc HEPA (High Efficiency Particulate Air) được xem là lựa chọn tối ưu để giữ lại các hạt siêu mịn.

Ngoài ra, người tiêu dùng có thể lựa chọn sản phẩm không mùi hoặc phát thải thấp, hạn chế đốt nến và hương trong không gian kín, cũng như rút ngắn thời gian tiếp xúc trực tiếp với bình xịt. Việc vệ sinh định kỳ bề mặt và giặt đồ vải cũng góp phần giảm lượng hạt lắng đọng.

Trong những không gian khó thông gió, đeo khẩu trang đúng cách có thể tạm thời bảo vệ hệ hô hấp, đặc biệt cho người có bệnh hô hấp mạn tính.

Nhìn chung, sản phẩm có mùi thơm không chỉ đơn thuần tạo cảm giác dễ chịu mà còn là nguồn phát thải hạt nano tiềm ẩn rủi ro cho sức khỏe hô hấp, tim mạch và thần kinh. Giải pháp phòng ngừa bao gồm thông gió tốt, sử dụng bộ lọc hiệu quả, chọn sản phẩm ít phát thải và ủng hộ các quy định ghi nhãn minh bạch. Chủ động giảm tiếp xúc là bước quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình trong bối cảnh ô nhiễm không khí trong nhà ngày càng được quan tâm.

 

Ô nhiễm không khí trong nhà: Nguyên nhân và cách xử lý hiệu quả

Ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch ra sao?

Ô nhiễm không khí làm ảnh hưởng tới khả năng nhận thức?

Giảm triệu chứng khàn tiếng, ho đờm do ô nhiễm không khí