Phục hồi chức năng: “Trụ cột” của hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn diện

TS. Vương Ánh Dương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế phát biểu tại hội nghị

Vai trò của phục hồi chức năng trong hệ thống y tế

Trong bối cảnh dân số già hóa nhanh, các bệnh mạn tính có xu hướng ngày càng gia tăng. Chưa kể, hậu quả của tai biến, chấn thương… cũng có xu hướng ngày càng lớn. Điều này khiến việc phục hồi chức năng không còn là một lĩnh vực bổ trợ, mà đã trở thành một nhu cầu thiết yếu của toàn xã hội.

“Ở bất kỳ giai đoạn nào của cuộc đời, bất kỳ ai cũng có thể cần đến phục hồi chức năng. Chính vì vậy, phát triển phục hồi chức năng không chỉ là yêu cầu chuyên môn, mà còn là thước đo trình độ phát triển và tính nhân văn của một hệ thống y tế”, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.

Nhận thức rõ điều đó, Đảng và Nhà nước đã có những chủ trương cơ bản và nhất quán. Quyết định số 569/QĐ-TTg ban hành năm 2023 đã xác lập một chương trình mang tính chiến lược, lần đầu tiên đặt phục hồi chức năng vào đúng vị trí trong hệ thống y tế hoàn chỉnh, với định hướng phát triển dài hạn, đồng bộ, liên thông từ Trung ương đến cơ sở, từ y tế chuyên sâu đến phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng.

Sau hơn 2 năm triển khai, với sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương và toàn hệ thống y tế, chúng ta có thể khẳng định rằng công tác phục hồi chức năng đã có những chuyển biến tích cực. Thể chế từng bước được hoàn thiện, mạng lưới phục hồi chức năng được củng cố, các hướng dẫn chuyên môn được ban hành, các mô hình phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng được duy trì và mở rộng, nhận thức của xã hội về vai trò của phục hồi chức năng ngày càng rõ nét hơn.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy phục hồi chức năng vẫn đang là một lĩnh vực khó, đòi hỏi đầu tư dài hạn, phối hợp liên ngành và quyết tâm chính trị cao. Những khó khăn về nguồn nhân lực chuyên sâu, cơ sở vật chất, thiết bị, cơ chế tài chính, sự liên thông giữa các cấp, sự gắn kết giữa y tế và an sinh xã hội vẫn đang là những “điểm nghẽn” cần được nhìn nhận thẳng thắn.

Trong bối cảnh tổng kết năm 2025 và chuẩn bị bước sang giai đoạn phát triển mới, Nghị quyết 72-NQ/TW của Bộ Chính trị đã đặt ra yêu cầu rất rõ ràng đối với toàn ngành y tế, đó là bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân theo hướng toàn diện, liên tục, lấy người dân làm trung tâm, đặc biệt chú trọng chăm sóc dài hạn, quản lý bệnh mạn tính, người cao tuổi và các nhóm dễ bị tổn thương.

Phục hồi chức năng chính là một trong những “trụ cột” để hiện thực hóa yêu cầu đó. Không có phục hồi chức năng mạnh thì không thể có chăm sóc sức khỏe toàn diện. Không có phục hồi chức năng hiệu quả thì thành tựu điều trị sẽ không được chuyển hóa đầy đủ thành chất lượng sống cho người dân.

Phục hồi chức năng là lĩnh vực cần sự bền bỉ, cần đầu tư dài hạn và cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều ngành, nhiều cấp. Nhưng đây cũng là lĩnh vực mà mỗi bước tiến, dù không ồn ào, đều mang lại giá trị rất lớn cho người bệnh và cho xã hội.

Bộ Y tế cam kết sẽ tiếp tục đồng hành, chỉ đạo quyết liệt, tháo gỡ các “điểm nghẽn” về thể chế, chuyên môn và tổ chức thực hiện, để phục hồi chức năng thực sự trở thành một “trụ cột” vững chắc của hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn diện, liên tục và nhân văn.

Cần chú trọng phát triển mạng lưới cơ sở cung cấp dịch vụ phục hồi chức năng

Theo TS. Vương Ánh Dương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế, ở tuyến trung ương, cả nước hiện có 5 bệnh viện phục hồi chức năng trực thuộc Bộ Y tế, quy mô 100 - 500 giường, tổng 1.250 giường. Trong đó, bệnh viện phục hồi chức năng - điều trị bệnh nghề nghiệp có 500 giường.

Ở địa phương, có 24 bệnh viện phục hồi chức năng trực thuộc Sở Y tế, quy mô 100 - 500 giường. Riêng Trà Vinh đã có quyết định thành lập và đề án xây dựng bệnh viện phục hồi chức năng với 300 giường.

 

Triệu chứng tai biến mạch máu não và giải pháp phục hồi sau cơn tai biến

Nhận biết và phòng ngừa viêm mũi dị ứng như thế nào?

Các bệnh viện phục hồi chức năng triển khai đủ ngoại trú, nội trú, nội trú ban ngày, cung cấp can thiệp toàn diện như vật lý trị liệu, hoạt động trị liệu, ngôn ngữ trị liệu, tâm lý trị liệu, chỉnh hình, cùng hoạt động sản xuất/cung ứng dụng cụ trợ giúp, nẹp chỉnh hình, chân tay giả. 18/29 bệnh viện phục hồi chức năng có xưởng sản xuất dụng cụ trợ giúp.

Tuy nhiên, đối với bệnh viện y học cổ truyền - phục hồi chức năng, phần lớn mới cung cấp phục hồi chức năng cơ bản. Chỉ cố một số ít bệnh viện được đầu tư và đủ điều kiện phát triển, số còn lại hầu hết đều chỉ dừng lại ở mức độ cung cấp dịch vụ phục hồi chức năng cơ bản và rất ít bệnh viện phát triển, thực hiện kỹ thuật chuyên sâu được, do khó khăn trong tuyển dụng mới nhân sự.

Ở tuyến bệnh viện và trung tâm y tế khu vực, có 650 khoa/trung tâm phục hồi chức năng, trung bình 15 giường/trung tâm y tế, nhưng tỷ lệ triển khai kỹ thuật theo danh mục Bộ Y tế còn thấp, khoảng 15% (tăng 5% so với 2023).

Tại trạm y tế xã, phường, cán bộ đã được đào tạo phục hồi chức năng cơ bản nhưng đa số chưa thực hiện kỹ thuật theo phân tuyến do chưa có cơ chế thanh toán bảo hiểm y tế; Chủ yếu thực hiện gói dịch vụ cơ bản, quản lý người khuyết tật, tư vấn tập luyện tại nhà và chuyển tuyến…

TS. Vương Ánh Dương đánh giá nguồn nhân lực phục hồi chức năng trong thời gian qua được quan tâm đầu tư, đào tạo và phát triển. Nhu cầu đào tạo tăng mạnh. Tuy nhiên, hiện tại mới đáp ứng yêu cầu cơ bản về nhân lực triển khai các hoạt động phục hồi chức năng tại các cấp chuyên môn kỹ thuật, trong đó bệnh viện cấp chuyên sâu, bệnh viện chuyên khoa phục hồi chức năng và trung tâm/khoa phục hồi chức năng ở bệnh viện hạng đặc biệt, hạng I giữ vai trò chủ lực trong cung cấp dịch vụ phục hồi chức năng, chỉ đạo chuyên môn và chuyển giao kỹ thuật phục hồi chức năng…

Thời gian tới, theo TS. Vương Ánh Dương, Bộ Y tế sẽ tiếp tục giải quyết các khó khăn, vướng mắc liên quan đến cơ chế, chính sách; Nghiên cứu, xem xét đưa vào quy hoạch bổ sung các bệnh viện phục hồi chức năng vùng vào quy hoạch chung của ngành y tế.

Bên cạnh đó, sẽ ưu tiên bố trí nguồn lực đầu tư cho các bệnh viện phục hồi chức năng tỉnh theo quy hoạch, bao gồm đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị chuyên sâu và từng bước nâng quy mô giường bệnh, nhằm phát huy vai trò của bệnh viện phục hồi chức năng tỉnh là cơ sở chuyên khoa đầu ngành, chỉ đạo tuyến và hỗ trợ chuyên môn cho tuyến dưới.

Có chính sách đặc thù phát triển nguồn nhân lực phục hồi chức năng, trong đó quan tâm đến đào tạo bác sĩ chuyên khoa II, tiến sĩ, đồng thời có cơ chế thu hút, giữ chân nhân lực phục hồi chức năng làm việc lâu dài tại y tế cơ sở.