WHO: Tiếp tục khai thác tiềm năng từ y học cổ truyền

Tiếp tục khai thác tiềm năng y học cổ truyền với mục tiêu cải thiện sức khỏe toàn dân - Ảnh minh họa

Không “thần thánh hóa”, không phủ nhận giá trị

Tại Hội nghị Thượng đỉnh Toàn cầu về y học cổ truyền lần thứ hai diễn ra ở Ấn Độ (17-19/12/2025), WHO khẳng định: “Không thần thánh” hóa y học cổ truyền, nhưng cũng không phủ nhận giá trị. Thay vào đó, tổ chức này muốn đặt y học cổ truyền vào một khuôn khổ khoa học, có cơ chế giám sát, quản lý rõ ràng và minh bạch.

Theo WHO, y học cổ truyền bao gồm các phương pháp chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe đã hình thành từ trước khi y học hiện đại ra đời. Một số đã được hệ thống hóa, nghiên cứu khoa học đầy đủ; một số khác vẫn chỉ lưu truyền trong dân gian.

WHO cho biết, gần 90% quốc gia thành viên báo cáo có từ 40% đến 90% dân số của họ có sử dụng y học cổ truyền ở các mức độ khác nhau. Đối với nhiều người, đây không chỉ là lựa chọn khi khó tiếp cận y tế hiện đại, mà còn là phương pháp gần gũi với tự nhiên, phù hợp với lối sống cá nhân và chú trọng phòng bệnh hơn chữa bệnh. Đặc biệt theo WHO, các liệu pháp cổ truyền có thể giúp tiết kiệm chi phí, nhất là trong phòng ngừa và quản lý bệnh mạn tính.

Do vậy, nếu được tích hợp đúng cách, y học cổ truyền góp phần mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay có khoảng 4,6 tỷ người chưa được chăm sóc y tế đầy đủ và hơn 2 tỷ người gặp khó khăn về chi phí điều trị.

Chiến lược toàn cầu năm 2025-2034

Trước tiềm năng đó, WHO đang triển khai Chiến lược Y học Cổ truyền Toàn cầu giai đoạn 2025-2034 với 4 trọng tâm:

- Tăng cường bằng chứng khoa học thông qua các nghiên cứu bài bản.

- Hoàn thiện hệ thống pháp lý để đảm bảo chất lượng và an toàn.

- Tích hợp có chọn lọc y học cổ truyền vào hệ thống y tế hiện hành.

- Thúc đẩy hợp tác quốc tế, đổi mới công nghệ và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng.

Một điểm đáng chú ý trong chiến lược là việc ứng dụng công nghệ hiện đại để củng cố tính khoa học của y học cổ truyền. Các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), sinh học hệ thống, phân tích dữ liệu lớn và công nghệ gen đang được sử dụng để phân tích, giải mã cơ chế tác động của các bài thuốc cổ truyền, từ đó nâng cao độ tin cậy trong điều trị thực tế.

Bên cạnh đó, WHO đã thành lập Thư viện Y học Cổ truyền Toàn cầu, nơi tập hợp hơn 1,6 triệu tài liệu khoa học liên quan đến y học cổ truyền. Đây là thư viện chuyên ngành đầu tiên trên thế giới trong lĩnh vực này, hỗ trợ giới nghiên cứu, nhà hoạch định chính sách và các nước trong việc tiếp cận dữ liệu, bảo hộ sở hữu trí tuệ và đăng ký nhãn hiệu sản phẩm.

Một số thách thức đáng chú ý

Dù có tiềm năng lớn, y học cổ truyền vẫn đối mặt với không ít thách thức. Theo WHO, chưa đến 1% ngân sách nghiên cứu y tế toàn cầu hiện nay được dành cho lĩnh vực này. Sự thiếu đầu tư dẫn đến hạn chế về bằng chứng khoa học, làm chậm quá trình đổi mới và cản trở việc hội nhập vào hệ thống y tế chính thống.

Không chỉ là lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, y học cổ truyền còn gắn liền với di sản văn hóa và tài nguyên thiên nhiên. Nhiều ngành công nghiệp hiện đại như dược liệu và mỹ phẩm thiên nhiên đang phát triển dựa trên tri thức cổ truyền và nguồn nguyên liệu từ thiên nhiên. WHO cho biết, tất cả các chế phẩm y học cổ truyền và hơn một nửa số dược phẩm sinh học hiện nay đều có nguồn gốc từ tài nguyên thiên nhiên.

Đáng chú ý, nhiều khu vực có mức độ đa dạng sinh học cao nhất thế giới hiện vẫn được bảo tồn tốt, đồng thời là nơi lưu giữ kho tri thức truyền thống phong phú gắn với thiên nhiên. Trong đó, các cộng đồng bản địa giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Đây là những nhóm người đã sinh sống lâu đời tại vùng đất của mình, hình thành lối sống và tri thức dựa trên sự gắn bó, thích ứng với môi trường tự nhiên qua nhiều thế hệ.

Thực tế cho thấy, dù chỉ chiếm khoảng 6% dân số toàn cầu, các cộng đồng bản địa hiện đang trực tiếp quản lý và bảo vệ tới 40% những khu vực có mức độ đa dạng sinh học cao nhất thế giới.

Thực tế này cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa y học cổ truyền, bảo tồn thiên nhiên và phát triển bền vững. Vì vậy, WHO nhấn mạnh rằng thúc đẩy y học cổ truyền cần song hành với việc bảo vệ quyền lợi của người bản địa, thực hiện thương mại công bằng và chia sẻ lợi ích một cách hợp lý từ tri thức truyền thống.

Hướng đến hệ thống y tế toàn diện, công bằng

WHO khẳng định: Phát triển y học cổ truyền không chỉ là cơ hội, mà còn là một phần trong chiến lược xây dựng hệ thống y tế toàn diện, hiệu quả và bền vững. Khi được tiếp cận đúng cách - dựa trên khoa học, công nghệ và nguyên tắc công bằng - y học cổ truyền hoàn toàn có thể trở thành một phần quan trọng, bổ trợ cho y học hiện đại, vì mục tiêu chăm sóc sức khỏe toàn dân.

 

WHO cảnh báo nguy cơ virus bại liệt biến đổi gene xâm nhập Việt Nam

WHO ban hành hướng dẫn đầu tiên về hiếm muộn

WHO: Cảnh báo ngộ độc botulinum từ loại sữa cho trẻ sơ sinh có bán ở Việt Nam

WHO cảnh báo: bệnh lậu kháng kháng sinh gia tăng