Triển vọng của liệu pháp miễn dịch trong điều trị ung thư cho chó

Những “người bạn 4 chân” xứng đáng được tiếp cận với những hình thức trị liệu ung thư mới

Mới đây, các nhà khoa học Anh và Mỹ đã thực hiện một bài đánh giá ngắn, nhằm tóm tắt thực trạng hiện tại và triển vọng của liệu pháp miễn dịch cho chó.

Liệu pháp miễn dịch là phương hướng mới trong điều trị ung thư ở người. Để cải thiện nhược điểm của phương pháp hóa trị (có thể làm suy yếu, thậm chí tiêu diệt hệ miễn dịch của người bệnh), các nhà khoa học đang nhắm tới các liệu pháp mới có thể bảo vệ, tăng cường hệ miễn dịch.

Theo đó, liệu pháp miễn dịch được coi là thành công nhất cho tới nay có thể kể tới điều trị bằng kháng thể đơn dòng (mAbs), giúp chống lại kháng nguyên ung thư hạch và các phân tử của điểm kiểm soát ức chế (như PD-1 và CTLA-1). Việc chặn những con đường này sẽ giải phóng khả năng gây độc tế bào của tế bào lympho T, đồng thời cũng có thể kích hoạt các phản ứng miễn dịch khác (như trình diện kháng nguyên và giải phóng cytokine).

Tuy nhiên, điều trị bằng kháng thể đơn dòng nhắm vào các phân tử của điểm kiểm soát ức chế không phải dạng liệu pháp miễn dịch duy nhất cho chó “đi sau con người”. Một số ví dụ khác bao gồm dùng các tế bào miễn dịch gây độc tế bào đặc hiệu cho khối u và cytokine.

Cần nhấn mạnh sự thật rằng liệu pháp miễn dịch không được kỳ vọng sẽ trở thành phương pháp “trị bách bệnh” cho tất cả các dạng ung thư ở chó. Giống như ở loài người, một số dạng ung thư (như ung thư hắc tố da và ung thư hạch) có thể phản ứng tốt với liệu pháp miễn dịch, song với các dạng khối u rắn vẫn có phản ứng kém. Liệu pháp miễn dịch thường có hiệu quả cao với những khối u có tải lượng thấp. Do đó, các phương pháp điều trị “cổ điển” như phẫu thuật, xạ trị và hóa trị vẫn cần thiết để giảm tải lượng của khối u.

Mỗi năm, chỉ tính riêng ở Mỹ đã có khoảng 6/70 triệu chú chó mắc bệnh ung thư. Vậy tại sao những nỗ lực phát triển liệu pháp miễn dịch cho chó vẫn còn hạn chế? Tại sao phương pháp hóa trị vẫn còn được ưu tiên, dù phương pháp này có lợi ích khá hạn chế, có thể ảnh hưởng tới tình hình sức khỏe chung của thú cưng, cũng như có xu hướng tái phát cao trong vòng 1 năm sau điều trị?

Các thách thức trong phát triển liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư cho chó

- Thiếu kinh phí cho các thử nghiệm lâm sàng.

- Tỉ suất lợi nhuận cho các công ty dược/công nghệ sinh học chưa cao.

- Thách thức khi thực hiện các thử nghiệm ngẫu nhiên (sự đa dạng giống chó, đa dạng về loại ung thư, xác định giai đoạn bệnh).

- Khó xác định hiệu quả của liệu pháp miễn dịch khi quá trình thử nghiệm thường bị gián đoạn. Nguyên nhân có thể do nhiều người chủ quyết định ngừng thử nghiệm khi chưa thấy hiệu quả, hoặc tự ý giảm liều khi chỉ coi biện pháp can thiệp này như điều trị giảm nhẹ...

- Chúng ta chưa có đủ kiến thức về hệ miễn dịch của chó.

- Thiếu các xét nghiệm không xâm lấn (ví dụ như sinh thiết lỏng) để dự đoán bệnh ở chó.

- Hướng điều trị dựa trên bộ gene của chó vẫn chỉ đang ở giai đoạn phát triển ban đầu.

Vào năm 2003, Viện Ung thư Quốc gia Mỹ (NCI) đã khởi xướng một chương trình so sánh ung thư, với mục tiêu thúc đẩy các nghiên cứu về loài chó, từ đó cung cấp thông tin cho các thiết kế thử nghiệm ở người. Dù vậy, vẫn có khá ít nghiên cứu được hoàn thành. Chỉ tới khi những khám phá gần đây về liệu pháp miễn dịch trong điều trị ung thư cho thấy nghiên cứu trên chó có thể mang lại nhiều thông tin cho các nghiên cứu tiếp theo trên người, NCI đã bắt đầu cấp nguồn tài trợ đáng kể hơn cho các nghiên cứu về khối u ở chó, cũng như việc ứng dụng liệu pháp miễn dịch và yếu tố di truyền trong điều trị.

Các liệu pháp miễn dịch hiện có trong điều trị ung thư cho chó

Kháng thể đơn dòng

 

Tổng quan về liệu pháp miễn dịch cho người bệnh ung thư

Tỷ lệ tiêm chủng hầu hết vaccine ở Việt Nam chưa đạt tiến độ

So với ở người, phương pháp điều trị ung thư bằng kháng thể đơn dòng trên chó bị tụt lại phía sau một cách đáng kể. Phần lớn là do có rất ít kháng nguyên đã được xác định có thể nhắm mục tiêu tới khối u ở chó.

Sử dụng tế bào miễn dịch tự thân

Việc liên tục truyền các tế bào lympho tự thân có thể cải thiện khả năng sống sót của những chú chó bị ung thư hạch sau hóa trị.

Tế bào lympho thâm nhiễm khối u (TILs) được cho là đặc hiệu hơn đối với các kháng nguyên ung thư, có thể được phân lập từ vị trí khối u và được nhân lên trong môi trường nhân tạo, có kiểm soát trước khi ứng dụng vào điều trị. Tuy nhiên, do đây là một can thiệp có chi phí cao, liệu pháp này không được ưu tiên phát triển trong điều trị ung thư cho chó.

Tế bào tiêu diệt tự nhiên (natural killer cell)

Đối với chó, nguồn cung tế bào tiêu diệt tự nhiên (hay tế bào NK) khá khan hiếm, chỉ có tế bào lympho trong máu được sử dụng làm nguồn cung tế bào NK.

Cytokine - loại protein tiềm năng trong điều trị ung thư

Kích thích phản ứng miễn dịch của cơ thể chống lại các khối u được coi là một giải pháp thay thế triển vọng trong điều trị ung thư. Tuy nhiên, cơ chế kích hoạt phản ứng chống khối u, cũng như việc liệu cytokine có tham gia hoạt động miễn dịch, hay chỉ gây ra phản ứng viêm không đặc hiệu vẫn chưa được xác định.

Các nhà khoa học tin rằng nghiên cứu trên chó sẽ giúp hỗ trợ các nghiên cứu trên người, từ đó đưa ra hướng phát triển thuốc trong tương lai. Các chuyên gia hy vọng những thử nghiệm này cũng sẽ mang lại lợi ích cho những chú chó mắc bệnh ung thư.