Giải Nobel Hóa học 2024 vinh danh công trình "giải mã" về protein

Chân dung 3 nhà khoa học đoạt Giải Nobel Hóa học năm 2024 - Ảnh: Nobel Prize.

Giải Nobel Hóa học năm nay vinh danh 3 nhà khoa học: Giáo sư David Baker (người Mỹ), Giám đốc điều hành của Google DeepMind John M. Jumper (người Mỹ) và nhà nghiên cứu cấp cao của Google DeepMind Demis Hassabis (người Anh) trong 2 công trình sử dụng phương pháp tính toán để thiết kế protein và dự đoán cấu trúc protein.

Theo NPR, Heiner Linke, Chủ tịch Ủy ban Nobel Hóa học cho biết, giải thưởng này vinh danh nghiên cứu tạo ra mối liên hệ giữa trình tự acid amin và cấu trúc protein. "Trên thực tế, phát hiện này được gọi là một thách thức lớn trong hóa học, và đặc biệt là trong hóa sinh, trong nhiều thập kỷ" - ông Heiner Linke nói.

Theo Hội đồng Nobel, Giáo sư David Baker đã thành công trong việc xây dựng những loại protein hoàn toàn mới, một thành tích gần như "bất khả thi". Protein thường gồm 20 amino acid khác nhau, có thể được mô tả như những "khối" tạo nên sự sống.

Năm 2003, Giáo sư Baker và các cộng sự đã thiết kế ra một protein mới không giống bất cứ protein nào khác. Kể từ đó, nhóm nghiên cứu của ông liên tục tạo ra những protein sáng tạo, bao gồm các protein có thể được sử dụng làm dược phẩm, vaccine, vật liệu nano và cảm biến nhỏ.

Trong khi đó, bộ đôi nhà khoa học đến từ Google DeepMind có trụ sở tại Anh, Giám đốc điều hành Hassabis (sinh năm 1976) và nhà nghiên cứu cấp cao Jumper (sinh năm 1985) đã phát triển AlphaFold2, một mô hình AI có khả năng dự đoán cấu trúc ba chiều của protein dựa trên chuỗi amino acid. Với sự hỗ trợ của mô hình AI này, họ có thể dự đoán cấu trúc của tất cả 200 triệu protein mà giới nghiên cứu đã nhận dạng.

"Với việc sử dụng trí tuệ nhân tạo, họ đã có thể dự đoán được cấu trúc phức tạp của hầu như bất kỳ loại protein nào đã biết trong tự nhiên. Công trình của họ đã làm thay đổi cách thức nghiên cứu sinh học trên toàn cầu và giải quyết một vấn đề đã tồn tại 50 năm qua" - Chủ tịch Ủy ban Nobel Hóa học cho biết.

Từ sau đột phá đó, AlphaFold2 được sử dụng bởi hơn 2 triệu người từ 190 nước. Trong số hàng loạt ứng dụng khoa học, các nhà nghiên cứu có thể hiểu rõ hơn tình trạng kháng kháng sinh và tạo ra ảnh enzyme có thể phân hủy nhựa.

Sự sống không thể tồn tại mà không có protein. Việc chúng ta có thể dự đoán cấu trúc protein và thiết kế protein sẽ đem lại lợi ích lớn nhất cho nhân loại.

Giải thưởng Nobel Hóa học năm nay trị giá 11 triệu krona Thụy Điển (khoảng 1 triệu USD), trong đó một nửa dành cho David Baker, nửa còn lại dành cho Demis Hassabis và John Jumper.

Giải Nobel Hóa học là giải thưởng thứ ba được công bố trong mùa giải Nobel 2024, sau các giải Nobel Y Sinh và Nobel Vật lý.

Từ năm 1901-2023, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã trao 115 giải Nobel Hóa học. Năm 2023, giải Nobel Hóa học thuộc về 3 nhà khoa học Moungi Bawendi từ Viện Công nghệ Massachusetts, Louis Brus từ Đại học Columbia và Alexei Ekimov, người làm việc tại công ty Nanocrystals Technology ở Mỹ, với công trình khám phá và tổng hợp các chấm lượng tử.

 

Giải Nobel Y sinh 2024 vinh danh 2 nhà khoa học Mỹ phát hiện ra microRNA

Giải Nobel Y sinh 2023 khẳng định giá trị của công nghệ mRNA

Khám phá về gene và sự tiến hóa loài người giành Giải Nobel Y sinh 2022

Liệu pháp miễn dịch chữa ung thư giành giải Nobel Y học 2018