Gừng Kỳ Sơn "cay" hơn - Câu chuyện trồng thảo dược ở một huyện nghèo

Câu chuyện giải cứu gừng Kỳ Sơn là một ví dụ về cân nhắc trồng cây gì nuôi con gì ở những huyện miền núi Nghệ An (Ảnh: Lao động)

Cách nay tròn một năm, tức cuối năm 2021, ở huyện miền núi rẻo cao Kỳ Sơn - Nghệ An từng diễn ra câu chuyện gừng rớt giá thê thảm, phải kêu gọi giải cứu khẩn cấp. Trong khi thời tiết chủ yếu rét đậm, rét hại thì rất nhiều bà con các dân tộc nơi đây phải hứng chịu cảnh “nóng” lên từng ngày vì nỗi lo được mùa, mất giá gừng. Được biết, đầu mùa thu hoạch gừng, giá bán 20.000đ/kg nhưng thời điểm đó giảm thê thảm xuống chỉ còn 5.000-6.000đ/kg, gây hoang mang, chua xót khắp bản gần, bản xa.

Theo số liệu của UBND huyện Kỳ Sơn, năm 2021 trên địa bàn trồng 800 ha gừng, chủ yếu ở các xã có truyền thống và kinh nghiệm lâu nay như Na Ngoi, Tây Sơn, Đọoc Mạy, Nậm Cắn, Huồi Tụ, Keng Đu và Phà Đánh. Đây là địa bàn chủ yếu thời tiết mát mẻ, mây mù bao phủ, gừng được trồng ở lưng chừng núi nên phù hợp với quá trình sinh trưởng và phát triển, cho năng suất khá cao: Gừng sừng trâu đạt bình quân 28 tấn/ha, gừng dé 16-18 tấn/ha. Tính ra, vụ gừng 2021, kết thúc vào tháng 4 sẽ thu hoạch khoảng hơn 5.400 tấn. Đến thời điểm cuối tháng 3/2021, sau quá trình vận động hỗ trợ, giải cứu gừng của Sở Công Thương, UBMTTQ tỉnh, của Hội Nông dân huyện, số gừng được tiêu thụ chỉ đạt khoảng 32-35 tấn, một con số quá nhỏ so với sản lượng gừng hiện có ở Kỳ Sơn.

Chuyện giải cứu nông sản ở nước ta không mới và ở Nghệ An cũng như huyện nghèo nhất nước là Kỳ Sơn, tiếc thay lại là chuyện thường ngày, mùa vụ nào cũng gặp phải nhưng cứ lúng túng, khổ sở. Nhiều người từng chứng kiến chuyện giải cứu mận tam hoa Mường Lống lặp đi lặp lại từ nhiều năm nay và ngay ở vụ thu hoạch mận năm trước chỉ với khoảng 50 tấn quả (tháng 5/2021), bà con ở đây cũng phải phát đi tín hiệu “giải cứu”. Rồi chuyện giải cứu bí xanh, bí đỏ ở Tương Dương, hành tăm ở Nghi Lộc, bắp cải ở Diễn Châu, quýt ở Nghĩa Đàn…Dù các cấp, các ngành, nhất là lực lượng thanh niên đã tích cực vào cuộc, nhưng nhìn chung chỉ giúp bà con gỡ gạc được chút ít tiền vốn và công lao động bỏ ra mà thôi.

Gừng vốn cay, nhưng gừng Kỳ Sơn hiện “cay” hơn cả, “nóng” hơn cả, vì trồng càng nhiều càng lỗ. (Ảnh Báo Nghệ An)

Nhiều người biết ở Nghệ An thời còn bao cấp, có lần một huyện miền núi điện thoại gấp nhờ tỉnh lên “giải cứu” bí xanh. Tỉnh giao Công ty Nông sản thực phẩm cho xe lên thu mua giúp bà con nhưng cuối cùng chỉ gom đủ cho… 2 chuyến xe tải, còn lại chạy xe không về xuôi. Để thấy sản xuất hàng hóa ở miền núi là điều không dễ, trước đây cũng như hiện nay.

Sản lượng mận tam hoa Mường Lống chỉ 5-7 tấn mỗi mùa nên chuyện “giải cứu” có thể diễn ra ổn thỏa. Nhưng với hơn 5.400 tấn gừng Kỳ Sơn, trong bối cảnh giá xăng tăng, dịch giã chưa vãn, sản phẩm lại thua sút chất lượng so với địa phương khác… thì việc hỗ trợ tiêu thụ, giải cứu diễn ra chậm chạp là một thực tế cay đắng. Nhưng hơn lúc nào hết, đây là lúc đòi hỏi sự nghiêm túc nhìn nhận mọi vấn đề về sản xuất và đời sống của bà con nông dân, nhất là bà con các dân tộc không chỉ ở vùng miền núi rảo cao Kỳ Sơn hay của tỉnh Nghệ An, bắt đầu từ chuyện trồng và tiêu thụ sản phẩm gừng.

Cũng chuyện trồng gừng ở nước ta, theo báo chí thông tin, năm 2020 toàn huyện Hà Quảng (Cao Bằng) trồng 150 ha gừng, trong đó diện tích gừng được chứng nhận hữu cơ là 70 ha, sản lượng đạt 2.000 tấn. Bà con trồng gừng ở đây được công ty liên kết hướng dẫn kỹ thuật, cung cấp giống và đảm bảo bao tiêu sản phẩm nên hết sức yên tâm khi tham gia các tổ nhóm trồng gừng.

Trong khi đó, sản phẩm gừng Kỳ Sơn nói trên, mặc dù đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý từ năm 2019 nhưng do bối cảnh dịch giã nên các đơn vị thu mua không mặn mà, chủ yếu tiêu thụ nhỏ lẻ tới các hộ gia đình nên ế ẩm, rớt giá thảm hại, theo cách đánh giá, nhìn nhận của địa phương. Hiện Kỳ Sơn chưa có cơ sở thu mua, chế biến tinh dầu xuất khẩu như cách làm của một số địa phương phía bắc Cao Bằng, Lào Cai. Giống gừng trồng ở đây là giống địa phương, diện tích trồng lại mở rộng quá lớn, quá đại trà (800 ha) nên rõ ràng việc định hướng chỉ đạo tổ chức sản xuất gừng là nóng vội, không theo quy luật cung cầu của thị trường?

 

Cách phòng tránh COVID-19, cảm cúm khi đi du lịch ngày lễ

Cách rửa ly thủy tinh sáng bóng để đón khách đầu năm

Thoảng hoa nhài giữa lòng Berlin

Những thành tựu y học quốc tế nổi bật nhất trong năm 2022

 Nhân đây, người viết nhớ lần một vị bộ trưởng, từng làm lãnh đạo chủ chốt của tỉnh lên thăm bà con Mường Lống - Kỳ Sơn. Khi được lãnh đạo xã đặt vấn đề “xin bác cho ý kiến chỉ đạo để xã vươn lên thoát nghèo”, ông đã nói ngay, rằng “cán bộ và bà con Mường Lống mới thực sự là người có kinh nghiệm thực tiễn, biết rõ trồng cây gì, nuôi con gì thì có lợi, có hiệu quả, cái gì chỉ là phong trào, mùa vụ.” Tiếp đó, ông đặt câu hỏi với những người dự họp “Lâu nay Kỳ Sơn có chuyện giải cứu mận tam hoa, bí xanh, bí đỏ… Nhưng tôi chưa thấy có chuyện phải giải cứu khoai sọ, lợn nít, chưa thấy ai kêu không bán được bò thịt, bò chận, là những đặc sản nổi tiếng vùng cao, mùa nào cũng có, mùa nào cũng bán được, tiêu thụ được, không phụ thuộc bất cứ điều kiện ngoại cảnh nào? Đó là những câu hỏi, những điều cần suy nghĩ, trăn trở. Bà con hãy tự trả lời thấu đáo trước khi quyết định làm một việc cần làm, trồng một cái cây ngắn ngày hay dài ngày, mua một con giống hay bổ nhát cuốc xuống đất đai màu mỡ này mà không làm cho đất nghèo đi, sạt lở đi gây hậu họa cho hôm nay và mai sau".

Khi nhắc chuyện giải cứu gừng ở Kỳ Sơn, một trong 4 huyện nghèo nhất Nghệ An trong số 74 huyện nghèo nhất nước được công bố mới đây, một bạn đồng nghiệp nói với tôi, rằng gừng vốn cay, nhưng gừng Kỳ Sơn hiện “cay” hơn cả, “nóng” hơn cả, vì trồng càng nhiều càng lỗ.

Và đáng nói nhất là sau một vụ gừng phải ra sức giải cứu, lãnh đạo và bà con các dân tộc Kỳ Sơn phải tự rút kinh nghiệm sâu sắc để vụ gừng 2022-2023 này không lặp lại chuyện đáng buồn, đáng lo tương tự. Được biết, diện tích gừng toàn huyện vụ này dù có giảm xuống nhưng vẫn lên tới 600 ha, dự kiến năng suất bình quân loại gừng sừng trâu 25-28 tấn/ha, gừng dé 15-18 tấn/ha, sản lượng toàn huyện có thể đạt 4.500-5.000 tấn gừng.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, đầu ra của gừng vẫn là chuyện đau đầu trong thời gian thu hoạch ra xuân sắp tới. Nếu không chủ động mọi việc từ lúc này, có kế hoạch lưu thông, tiêu thụ đảm bảo và các biện pháp linh hoạt khác, thì không tránh được những tiếng kêu “giải cứu” tiếp tục vang lên từ miền đất vùng cao khó khăn này. Gừng Kỳ Sơn lại cay và nóng hơn bình thường là vì thế, biết rồi, nói mãi mọi việc vẫn không biến chuyển là bao!