Năm 1979, tác giả Krishnamurti đã viết, “Con người, nhằm lẩn tránh những xung đột của chính mình đã bịa đặt nhiều dạng thiền. Các dạng thiền này dựa trên dục vọng, ý chí và tha thiết mong cầu sự thành tựu, ý muốn nói, xung đột và đấu tranh để thành đạt. Sự nỗ lực đấu tranh trên bình diện ý thức này luôn luôn nằm trong những giới hạn của một trí não bị quy định và trong đó thì không có tự do. Mọi nỗ lực hành thiền đều phủ nhận thiền.
Ngoài hiên nhà, hương thơm ngào ngạt khi bình minh còn xa và cây cối lặng im, cái cốt tủy phải là cái đẹp. Nhưng không thể kinh nghiệm được cái cốt tủy này, kinh nghiệm phải ngưng dứt vì kinh nghiệm chỉ làm lớn mạnh cái đã biết. Cái đã biết không bao giờ là cái cốt tủy.
Thiền dứt khoát không phải là tìm thêm nhiều kinh nghiệm cũng không phải là chấm dứt kinh nghiệm, không phải là một phản ứng trước một thách thức nhỏ hoặc lớn, thiền là mở toang cánh cửa đón nhận cái cốt tủy, mở toang cửa một lò nung trong đó lửa ngọn thiêu rụi hoàn toàn không để lại bất cứ tro tàn hay di vật gì. Chúng ta là tro tàn, là những kẻ-vâng-dạ của hàng nghìn ngày hôm qua, của hàng loạt kỷ niệm liên tục, bất tận, của chọn lựa và tuyệt vọng. Tiểu ngã và đại ngã, cái “tôi” lớn và “tôi” nhỏ là nền tảng mẫu mực của cuộc sống và cuộc sống là tư tưởng và tư tưởng là cuộc sống với đau khổ bất tận.
Trong ngọn lửa thiền, tư tưởng và tình cảm chấm dứt bởi cả hai đều không phải là tình yêu hay lòng từ. Không tình yêu thì cốt tủy cũng không, không tình yêu, cuộc sống này, sự tồn tại này chỉ còn là tro tàn nguội lạnh. Tình yêu từ cái không mà có.
Kinh nghiệm thiền là phủ nhận thiền bởi người-kinh-nghiệm bị tù ngục bởi thời gian và không gian, bởi ký ức và nhận thức. Nền tảng của thiền chân thực là tĩnh giác, passive awareness, tức là giải thoát hoàn toàn mọi áp lực, dục vọng, tham lam và sợ hãi. Thiền hoàn toàn vô nghĩa nếu không có sự giải thoát này, nếu không có tự giác; bao lâu còn chọn lựa lấy bỏ là không có tự giác. Chọn lựa ngầm chứa xung đột ngăn không cho ta thấu hiểu cái “đang là”. Phiêu du theo trí tưởng tượng, theo những tin tưởng lãng mạn vu vơ không phải là thiền; trí não phải tự trút sạch mọi huyền thoại, mọi ảo tưởng, mọi cầu an và giáp mặt với thực tại của những điều giả ngụy. Không có gián đoạn vì lơ đễnh, tất cả đều nằm trong vận hành của thiền. Hoa là gồm cả hình thức hương thơm, màu sắc và vẻ đẹp, chúng tạo thành một thể thống nhất. Xé vụn hoa ra từng phần trên thực tiễn hay trên ngôn từ, hoa không còn là hoa nữa mà chỉ là hồi ức về cái đã là, hoa không còn đâu nữa. Thiền là toàn thể hoa ngự trị trong cái đẹp của nó cả khi nở và tàn.
Trời đất thật là yên tĩnh, bình minh còn ẩn mình ở xa, không một tiếng chim hay tiếng lá xao động. Thiền bắt nguồn từ những chiều sâu hun hút không biết và cường độ của thiền cứ thế gia tăng và quét sạch, dọn đường cho trí não thâm nhập vào sự tịch lặng hoàn toàn, đào xới tận những tầng đáy sâu thẳm của tư tưởng, nhổ sạch rễ tình cảm, trút bỏ trống trơn cái đã biết khỏi não bộ. Đây là cuộc đại phẫu thuật mà không có người phẫu thuật, cứ thế mà tiến hành như thể cắt bỏ một khối ung thư, bóc tách từng mô hư hỏng để cho sự phá hoại của bệnh ung thư không còn tái phát. Thiền cứ thế mà tiến luôn, trong khoảng một giờ đồng hồ. Thiền mà không có thiền giả. Thiền giả chỉ can dự bằng chính những ngu muội và ngạo mạn, bằng chính những dục vọng và tham lam của mình. Thiền giả chính là tư tưởng là niệm được nuôi lớn bằng xung đột và mê lầm, vì thế, trong thiền, tư tưởng phải ngưng dứt. Đây là nền tảng của thiền.
Thời gian là khoảng cách tư tưởng dùng để đi đến thành tựu của mình. Đi, luôn luôn là đi theo đường xưa lối cũ nhưng được che đậy dưới một lớp vỏ bọc mới, tạo ra những cảnh sắc mới, kỳ thực luôn luôn vẫn là đường xưa lối cũ không dẫn đến đâu cả - ngoại trừ đau khổ và sầu muộn.Chỉ khi nào trí não vượt thời gian, chân lý hay sự thật mới không còn trừu tượng. Bấy giờ, hạnh phúc không phải là một ý niệm, con đẻ của khoái lạc mà làm một thực tại vô ngôn.
Trút sạch trống trơn thời gian ra khỏi trí não là sự tịch lặng của chân lý và thấy điều đó tức là làm; không còn có sự chia rẽ giữa thấy và làm. Xung đột, đau khổ và hỗn loạn đảo điên dấy sinh trong khoảng cách giữa thấy và làm. Cái phi thời gian mới là vĩnh hằng.
Bình minh đang chầm chậm đến, sao trời vẫn còn chiếu sáng và cây cối vẫn thu mình đứng lặng yên; không một tiếng chim hót gọi, cả tiếng động của những chim cú nhỏ bay từ cây này sang cây khác trong đêm cũng không. Thật tĩnh lặng lạ thường ngoại trừ tiếng sóng gầm của biển cả. Có mùi hương của nhiều loại hoa, lá mục và đất ẩm, khí trời vô cùng yên tĩnh và mùi hương tỏa khắp. Đất đang đợi bình minh và ngày tới, có sự trông chờ, nhẫn nại và yên tĩnh kỳ lạ. Thiền đồng hành cùng sự yên tĩnh này và sự yên tĩnh đó là tình yêu. Không phải yêu một vật hay một người, hình ảnh và biểu cảm, từ ngữ và cảnh giới, đơn giản đó là tình yêu, không cảm, không xúc.
Tình yêu là vật tự thân vốn trọn đủ, trần truồng, nồng nàn, không gốc rễ và không phương hướng. Tiếng chim hót xa xa là tình yêu đó, là phương hướng và khoảng cách; tình yêu có đó mà không thời gian và không ngôn từ. Tình yêu không phải là cảm xúc để rồi phai tàn và bạo ác; có thể thay thế biểu tượng, từ ngữ, còn vật thì không. Bởi vì đơn độc trần truồng nên tình yêu cực kỳ nhạy cảm và do đó, bất hoại. Tình yêu có một sức mạnh của cái khác vốn không thể tiếp cận được, tức cái bất khả tri đang xuyên qua ngàn cây nộ cỏ và vượt lên trên biển cả. Thiền là tiếng hót gọi của chim kia nghe từ sự trống không và tiếng sóng gầm của biển cả dữ dội đang va đập vào bờ. Tình yêu hay lòng từ chỉ có mặt trong một tâm thái trống không. Bình minh màu xám bạc hiện xa xa ở chân trời và những thân cây đen đúa lại càng đen hơn. Trong thiền không có sự lặp lại, sự nối tiếp của thói quen, chỉ có chết dứt với mọi cái đã biết để cho cái không biết nở hoa. Sao trời đã nhạt nhòa và mây trắng thức dậy với vầng thái dương vừa lên.
Sự tịch lặng này là tánh rỗng không, emptiness, trong đó vạn vật bắt nguồn và hiện thể. Thiền vốn bất khả tri; lý trí và cảm xúc không thể tìm thấy lối vào; không có lối nào để vào thiền và nếu có phương pháp nào đó để vào thiền thì đó chỉ là sự bịa đặt của một bộ não tham lam. Phải triệt phá hoàn toàn mọi con đường và phương tiện của cái ngã, cái “tôi” đầy mưu tính; mọi động đậy tới và lui, tức là đường đi của thời gian phải chấm dứt, không có ngày mai. Thiền là phá hủy, thiền hết sức nguy hiểm với những ai muốn sống đời nông cạn, đầy ắp huyền thoại và trí tưởng tượng.
Đừng lệ thuộc vào bất cứ ai, đừng gia nhập vào bất cứ tổ chức tinh thần nào, ta phải tự học mọi điều ấy từ ngay chính ta. Ở đó, trí não sẽ khám phá nhiều điều kỳ diệu chưa từng có. Muốn thế, phải vô cùng định tĩnh, cực kỳ nhanh nhạy, năng động, chứ không phải của một trí não bị chia cắt manh mún. Với một trí não như thế, không còn có thời gian, do đó, cuộc sống có một nghĩa lý hoàn toàn khác.
59 điều bạn cần biết về thiền! (Phần 1, Phần 2, Phần 3, Phần 4)
Trích Mạng lưới tư tưởng & Thiền - Krishnamurti
Nhà xuất bản Hà Nội
Bình luận của bạn