Krishnamurti và 59 điều bạn cần biết về thiền! (Phần 1)

Năm 1979, tác giả Krishnamurti đã viết, “Con người, nhằm lẩn tránh những xung đột của chính mình đã bịa đặt nhiều dạng thiền. Các dạng thiền này dựa trên dục vọng, ý chí và tha thiết mong cầu sự thành tựu, ý muốn nói, xung đột và đấu tranh để thành đạt. Sự nỗ lực đấu tranh trên bình diện ý thức này luôn luôn nằm trong những giới hạn của một trí não bị quy định và trong đó thì không có tự do. Mọi nỗ lực hành thiền đều phủ nhận thiền".

Không phải là tịch lặng của buổi hoàng hôn im ắng, đó là sự tịch lặng khi tư tưởng – cùng tất cả những hình ảnh, danh từ và nhận thức của nó – đều đã ngừng dứt. Tâm thiền này đúng là tâm đạo – đạo này không có liên hệ gì với nhà thờ, đền, chùa hay thánh ca.

Tâm đạo làm bùng nổ lòng từ. Lòng từ này không còn biết chia cách, phân ly. Với tình yêu này, lòng từ này, xa là gần. Không phải yêu thương một người hay nhiều người mà là một tâm thái yêu thương, trong đó, mọi chia rẽ đều chấm dứt. Tựa như cái đẹp, không lời lẽ nào đo đếm được tình yêu này, chỉ là sự tịch lặng này, tâm thiền mới hành động.

Đó là vẻ đẹp của thiền. Thiền không có bất kỳ phương thức, kỹ thuật nào nên cũng không có bất kỳ uy lực áp đặt nào. Khi bạn học về chính con người của mình, quan sát chính bạn, quan sát cách bạn đi, cách bạn ăn, những điều bạn nói, sự ngồi lê đôi mách, tính ghen ghét thù hận – nếu bạn quan sát tất cả mọi cái đó trong bạn, nếu bạn tri giác chúng mà không chọn lựa lấy bỏ - đó là thiền.

Vì vậy, thiền diễn ra khi bạn đang ngồi trên xe bus hoặc đang đi dạo giữa rừng cây ngập đầy ánh sáng và bóng tối, hoặc đang nghe tiếng chim hót hay nhìn khuôn mặt vợ hay con mình.

Thiền không có bắt đầu cũng như chấm dứt. Thiền tựa như một giọt nước mưa, trong ấy, chứa tất cả những suối dài sông rộng, núi cao cùng biển sâu, giọt nước ấy nuôi sống toàn bộ địa cầu và con đường; không có giọt nước ấy, trái đất chỉ còn là hoang mạc. Không thiền, tâm hồn cũng biến thành hoang mạc, một vùng đất chết.

Không phải do cưỡng chế vì khi bạn cưỡng chế là có chia rẽ, có nhị phân ngay. Cái thực thể đứng ra nói, “Tôi muốn đạt được những kinh nghiệm tuyệt vời nên buộc tôi phải cưỡng chế não bộ tôi im lặng” – sẽ không bao giờ thực hiện được điều đó. Nhưng nếu bạn khởi sự tra xét, quan sát, lắng nghe mọi động đậy của tư tưởng, trạng thái bị quy định của nó, những săn đuổi, sợ hãi, khoái lạc của nó, quan sát cách thế vận động của não, bấy giờ bạn sẽ thấy não trở nên tĩnh lặng lạ thường, tĩnh lặng chứ không phải ngay ngủ mà do cực kỳ linh hoạt nên tĩnh lặng. Một máy phát điện khổng lồ vận hành tuyệt hoạt sẽ không phát ra tiếng động nào, chỉ khi có ma sát hay va chạm mới sinh ra tiếng động.

Thiền là một công phu cực kỳ gay go. Thiền đòi hỏi một hình thái giới luật cao tột nhất – không phải rập khuôn, bắt chước, không phải tuân thủ phục tùng – mà phải là thứ giới luật đến từ hành-động-giác-tri kiên trì mọi sự vật diễn ra bên ngoài và cả bên trong bạn nữa. Vì thế, thiền không phải là hành vi đưa đến cô lập mà phải hành động trong đời thường, đòi hỏi có hợp tác, nhạy cảm và trí tuệ. Không đặt nền móng vững chắc cho một cuộc sống đúng, thiền biến thành một cuộc lẩn trốn và do đó, không còn nghĩa lý chi cả. Sống đúng là không tuân thủ theo đạo đức xã hội mà là thoát ly cái tham, cái muốn và ý đồ tìm kiếm quyền lực – tất cả đều khiên sinh thù địch. Thoát ly không phải bằng ý chí mà phải tri giác chúng thông qua tự giác. Không tri giác mọi hành vi của cái “tôi”, cái ngã, thiền biến thành một cảm giác mạnh, do đó, rất ít ý nghĩa.

Trí tỉnh thức, sáng suốt, tự do, tại sao phải cần, phải có bất kỳ kinh nghiệm nào nữa chứ? Ánh sáng là ánh sáng, ánh sáng không đòi thêm ánh sáng.

Thiền không phải là một phần việc của lý trí, nhưng khi tâm thâm nhập vào trí thì trí mang một tính chất hoàn toàn khác; bấy giờ, trí mới thật sự vô hạn, không chỉ trong năng lực suy tư, hành động hữu hiệu mà còn sống một đời mênh mông rộn lớn trong đó bạn hòa nhập cùng muôn vật.

Thiền làm khởi động tình yêu hay lòng từ. Không phải yêu một người hay nhiều người. Thiền tựa như nước, bất cứ ai cũng có thể uống lấy bằng bất cứ bình, lọ, bằng vàng ròng hay đất nung, nước mãi mãi không cạn kiệt. Một điều lạ thường diễn ra mà không ma dược hay phương pháp thôi miên nào có thể mang lại được, đó là: trí não tự thâm nhập vào chính nó, bắt đầu là ở trên bề mặt cạn cợt, rồi cứ thế mà đi sâu, đi sâu mãi, sâu hơn cho đến khi chiều cao cùng độ sâu mất hết ý nghĩa và mọi hình thức đo lường đều chấm dứt. Đó là tâm thái bình an hoàn toàn – không phải tự mãn do thỏa mãn – mà bình an trong trật tự, nồng nàn và đẹp đẽ. Tâm thái ấy có thể bị hủy hoại như bạn hủy hoại một đóa hoa nhưng bởi tính nhạy cảm cực kỳ của tâm thái ấy nên nó thành ra bất hoại. Thiền này không thể học được ở nơi kẻ khác. Bạn phải bắt đầu mà không biết chi cả về thiền và cứ thế đi hết từ hồn nhiên này đến hồn nhiên khác.

Mảnh đất trên đó tâm thiền khởi động, đó là mảnh đất đời thường với bao đấu tranh, đau khổ và niềm vui qua mau. Thiền phải bắt đầu từ đó và lập lại trật tự từ đó và đi mãi bất tận. Nhưng nếu bạn chỉ quan tâm lập lại trật tự thì trật tự này tạo ra giới hạn và sẽ tù ngục tâm trí. Bằng cách nào đó, trong toàn bộ sự chuyển động này, bạn phải bắt đầu từ phía bên kia, bờ bên kia, chứ đừng mãi quan tâm bờ bên này hay tìm cách qua sông. Bạn phải phóng xuống nước mà không hề biết bơi. Và cái vẻ đẹp của thiền là bạn không bao giờ biết mình ở đâu, đi về đâu, đâu là chỗ chấm dứt.

Thiền không khác với cuộc sống đời thường, đừng giấu mình trong một góc tối và thiền trong mươi phút rồi lại bước ra đời và sống như một tên đồ tể - cả ẩn dụ và thực tế.

Thiền là một việc cực kỳ nghiêm túc. Bạn có thể thiền suốt ngày, ở công sở, giữa gia đình, ngay cả khi bạn đang ngỏ lời với ai đó “Tôi yêu em”, khi bạn chăm sóc con cái, khi bạn dạy chúng trở thành những người yêu nước, khi bạn dạy chúng cách thích nghi với những bẫy rập của cuộc sống.

Hãy quan sát tất cả những điều đó, hãy thấy mình đang dự phần vào đó – tất cả là thiền. Thiền như thế bạn sẽ thấy trong đó có cái đẹp kỳ diệu, bạn hành động mọi lúc mọi nơi và nếu có khoảnh khắc nào làm sai, không thành vấn đề, bạn sẽ làm lại – bạn sẽ không phí thời gian để hối tiếc. Thiền là đời sống, không khác với đời sống này.

Nếu bạn hành thiện có dụng ý, tính thiện sẽ không bao giờ trổ khai hết. Nếu bạn tu tập có tính khiêm nhường thì đó không còn là tính khiêm nhường nữa. Thiền là cơn gió nhẹ thổi vào khi bạn mở cửa sổ, nhưng nếu bạn cố tình mời gió tới, gió sẽ không bao giờ tới.