5 điều cần lưu ý khi tra cứu thông tin sức khỏe từ ChatGPT

Trí tuệ nhân tạo không thể thay thế bác sĩ

Chatbot y tế: công cụ hữu ích nhưng không thể thay bác sĩ

ChatGPT là một dạng chatbot - được huấn luyện để trò chuyện và phản hồi câu hỏi của người dùng qua nền tảng internet. Công nghệ này vận hành nhờ trí tuệ nhân tạo (AI - Artificial Intelligence), có khả năng xử lý ngôn ngữ và tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn để tạo ra câu trả lời.

Theo khảo sát của Tổ chức nghiên cứu y tế KFF (Mỹ) vào tháng 6/2024, trung bình cứ 6 người trưởng thành thì có 1 người thường xuyên dùng chatbot để tìm hiểu về các vấn đề sức khỏe. Nghiên cứu trên tạp chí khoa học PLOS Digital Health (Mỹ) cho thấy, ChatGPT có thể vượt qua kỳ thi cấp phép hành nghề y và xử lý các tình huống lâm sàng với độ chính xác cao. Tuy nhiên, chatbot này có thể đưa ra thông tin sai lệch, và những lời khuyên không chính xác có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.

Bác sĩ Ainsley MacLean, thuộc Tập đoàn Y tế Mid-Atlantic Permanente (Mỹ), nhận định chatbot có thể hỗ trợ hiệu quả trong một số trường hợp như: giúp người dùng lập danh sách câu hỏi trước buổi khám, hiểu rõ thuật ngữ trong hồ sơ y tế hoặc tóm tắt kế hoạch điều trị. Dù vậy, bà nhấn mạnh: “Không chatbot nào thay thế được bác sĩ. Hãy thận trọng khi chẩn đoán bệnh tật hay tìm lời khuyên điều trị từ AI.”

Sau đây là 5 lưu ý quan trọng khi sử dụng ChatGPT tra cứu thông tin sức khỏe:

Làm quen với chatbot bằng những câu hỏi đơn giản

Theo bác sĩ Raina Merchant, thuộc Hệ thống y tế Penn Medicine (Mỹ), người dùng đã quen tìm kiếm trên Google nhưng ít kinh nghiệm với chatbot. Vì vậy, thay vì đặt câu hỏi phức tạp, bạn nên bắt đầu bằng những câu hỏi nhẹ nhàng, dễ kiểm chứng, như “Tôi nên ăn gì để cải thiện giấc ngủ?” hoặc “Làm sao để giảm căng thẳng?”. Việc này giúp người dùng làm quen với cách chatbot phản hồi, từ đó đánh giá được mức độ chính xác.

Bác sĩ Robert Pearl, tác giả cuốn sách “ChatGPT, MD: How A.I.-Empowered Patients & Doctors Can Take Back Control of American Medicine (tạm dịch: ChatGPT và nghề y - Khi bác sĩ và bệnh nhân cùng giành lại quyền kiểm soát y học Mỹ), cho rằng người dùng có thể luyện tập bằng cách đặt lại cho chatbot những câu hỏi từng hỏi bác sĩ thật, sau đó so sánh kết quả. Cách này giúp hiểu rõ chatbot mạnh ở đâu và dễ sai ở điểm nào.

Ông cũng lưu ý, chatbot có xu hướng “đồng tình” với người dùng. Ví dụ, nếu hỏi “Tôi nên chụp cộng hưởng từ MRI (Magnetic Resonance Imaging - kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng từ trường và sóng radio) chứ?”, chatbot dễ trả lời “có”. Hãy thử hỏi trung lập hơn: “Trong trường hợp đau lưng kéo dài, bác sĩ thường chỉ định chụp MRI khi nào?”. Cách đặt câu hỏi này sẽ giúp chatbot đưa ra câu trả lời khách quan hơn.

Cung cấp thông tin vừa đủ, không tiết lộ dữ liệu cá nhân

Bác sĩ Michael Turken, chuyên khoa Nội tại Hệ thống Y tế UCSF Health (Mỹ), khuyến nghị người dùng nên cung cấp một số thông tin cơ bản như tuổi, tiền sử bệnh, thuốc đang sử dụng hoặc nghề nghiệp khi hỏi về triệu chứng. Nhờ đó, chatbot có thể đưa ra phân tích cụ thể hơn để bạn tham khảo trước khi gặp bác sĩ thật.

Tuy nhiên, theo bác sĩ Ravi Parikh thuộc Đại học Emory (Mỹ), người dùng cần đặc biệt chú ý đến quyền riêng tư. Ví dụ tại Mỹ, phần lớn chatbot hiện nay không chịu sự giám sát của HIPAA (Luật Bảo hiểm Y tế và Trách nhiệm giải trình của Mỹ, quy định tiêu chuẩn bảo mật dữ liệu y tế). Vì thế, không nên chia sẻ thông tin định danh, số bảo hiểm xã hội hoặc tải hồ sơ y tế cá nhân lên nền tảng này.

Nếu lo ngại quyền riêng tư, hãy dùng chế độ ẩn danh (incognito mode): cuộc trò chuyện sẽ không lưu vào lịch sử, không dùng để huấn luyện AI.

Kiểm tra lại nội dung khi trò chuyện dài

Theo bác sĩ Ravi Parikh, chatbot có thể quên chi tiết hoặc nhầm lẫn khi cuộc trò chuyện kéo dài, nhất là với bản miễn phí. Ông khuyên nên sử dụng phiên bản trả phí, vì chúng thường có khả năng ghi nhớ dài hơn và dữ liệu được cập nhật mới hơn.

Trong các cuộc trò chuyện dài, nên thỉnh thoảng dừng lại và yêu cầu chatbot tóm tắt lại thông tin bằng câu: “Bạn có thể nhắc lại những gì đã biết về tình trạng sức khỏe của tôi không?”. Điều này giúp bạn phát hiện và chỉnh lại phần chatbot hiểu sai, đảm bảo cuộc trao đổi đi đúng hướng.

Để chatbot đặt câu hỏi ngược lại bạn

Theo bác sĩ Michael Turken, chatbot thường chỉ giỏi trả lời, ít khi chủ động hỏi thêm như bác sĩ thật. Vì vậy, người dùng có thể chủ động gợi mở bằng câu: “Hãy hỏi tôi những gì bạn cần để đưa ra lời khuyên an toàn hơn.”

Khi có đủ thông tin, chatbot sẽ gợi ý một số bệnh có thể là nguyên nhân gây ra các triệu chứng mà người bệnh gặp phải. Danh sách này gọi là chẩn đoán phân biệt. Tuy nhiên, danh sách đó có thể bao gồm những bệnh nghiêm trọng hơn so với thực tế, khiến người dùng lo lắng không cần thiết. Bác sĩ Ainsley MacLean cho biết: ChatGPT không có kinh nghiệm lâm sàng thực tế, nên không thể đánh giá khả năng mắc bệnh chính xác như bác sĩ chuyên môn.

Yêu cầu chatbot tự phản biện để tránh sai lệch

Bác sĩ Robert Pearl cho rằng mọi nguồn thông tin, kể cả chatbot, đều mang một góc nhìn riêng. Điểm nguy hiểm là chatbot luôn tỏ ra rất “tự tin”, dù sai. Vì vậy, người dùng nên chủ động kiểm chứng bằng cách yêu cầu chatbot dẫn nguồn hoặc giải thích lý do đằng sau câu trả lời.

Bác sĩ Ainsley MacLean khuyên: “Đừng ngại hỏi lại. Hãy yêu cầu chatbot trình bày lập luận của nó, hoặc xem xét một góc nhìn khác”. Bạn cũng có thể yêu cầu chatbot mô phỏng cách phân tích của các bác sĩ thuộc những chuyên khoa khác nhau để có thêm thông tin tham khảo, rồi tự so sánh và đánh giá lại các câu trả lời.

Dù chatbot có thể giúp người dùng mở rộng hiểu biết, các chuyên gia nhấn mạnh: mọi quyết định liên quan đến chẩn đoán hay điều trị đều phải được xác nhận bởi bác sĩ thật.

AI nên là công cụ học hỏi, không phải “người ra quyết định”

Theo các chuyên gia, không có giới hạn tuyệt đối về việc nên hay không nên hỏi chatbot. Điều quan trọng là cách người dùng xử lý thông tin nhận được. Chatbot có thể hỗ trợ học hỏi, giúp người bệnh hiểu rõ hơn về tình trạng sức khỏe và chuẩn bị tốt hơn cho buổi khám, nhưng không thể thay thế bác sĩ trong việc ra quyết định y khoa.

 

Trí tuệ nhân tạo hỗ trợ chẩn đoán ung thư da

Tương lai nào cho Báo chí trong thời đại Trí tuệ nhân tạo?

Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể giúp điều trị u não nhanh và chính xác hơn

Trí tuệ nhân tạo có thể giúp cuộc sống của con người trở nên dễ dàng hơn