Thuốc lào: Nét văn hoá xưa cũ nhưng hệ luỵ khôn lường

Thuốc lào đã trở thành một nét văn hoá đẹp của người Việt, nhưng xung quanh làn khói thuốc vẫn tiềm ẩn nhiều hệ luỵ cho sức khoẻ - Ảnh minh hoạ tạo bởi AI.

Thuốc lào là gì và cách thức "thưởng thức"

Thuốc lào có tên khoa học là Nicotiana rustica L, là một loài thực vật thuộc chi Thuốc lá (Nicotiana), họ Cà (Solanaceae). Đặc điểm nổi bật của loại cây này là hàm lượng nicotine rất cao, thường dao động từ 9% đến 16%, vượt trội so với thuốc lá thông thường (chỉ khoảng 1-3%). Ngoài việc dùng để hút, lá thuốc lào còn được sử dụng trong sản xuất thuốc trừ sâu hữu cơ. Đây cũng là một minh chứng cho độc tính tiềm ẩn của nó.

Ở Việt Nam, thuốc lào được trồng phổ biến từ đồng bằng, trung du Bắc Bộ đến các dân tộc thiểu số. Sau khi thu hoạch, lá thuốc lào được chế biến thủ công qua các bước rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô và cuối cùng là "hồ" thành từng bánh, từng sợi để tiện cho việc sử dụng.

Việc "thưởng thức" thuốc lào gắn liền với những dụng cụ đặc trưng, tạo nên nét riêng biệt so với thuốc lá:

- Điếu cày: Phổ biến nhất với thân ống (thường bằng tre, nứa, kim loại nhẹ) dài khoảng 40-60cm, một đầu kín chứa nước, đầu kia hở để hút. Nõ điếu là nơi tra thuốc lào.

- Điếu bát: Gồm một bát điếu bằng gốm, sứ chứa nước và nõ điếu lắp phía trên. Loại này thường được dùng ở nhà do không thuận tiện mang vác.

- Điếu ống chạm bạc (điếu dóng): Tương tự điếu cày nhưng ngắn và to hơn, được làm từ gỗ quý, xương động vật hoặc ngà voi. Ngày nay, loại điếu này ít được sử dụng.

Sợi thuốc lào được vê tròn như đầu ngón tay út, đặt vào nõ điếu, đốt lửa và hút. Ngoài ra, thuốc lào còn có thể được nhai trực tiếp, gọi là thuốc rê, người "ăn" thuốc rê sẽ ngậm một nhúm thuốc lào khô giữa răng và má, nhai để lấy nước cốt mà không nuốt bã.

Tác hại từ khói thuốc lào

Dù được lọc qua nước trong điếu, khói thuốc lào vẫn chứa vô vàn các yếu tố nguy hiểm, gây hại nặng nề đến sức khỏe của cả người hút chủ động và người hút thụ động. Nước trong điếu cày rất nhanh chóng bị bão hòa và mất đi khả năng giữ lại nicotine. Điều này có nghĩa là các chất độc hại như nicotine và carbon ocid vẫn đi vào cơ thể người hút, dần dần tích tụ và để lại những dấu vết tàn phá trên thành mạch máu, làm cho động mạch hẹp lại, thậm chí bị tắc, cản trở lưu thông máu.

Những người thường xuyên hút thuốc lào có nguy cơ cao mắc các bệnh lý nghiêm trọng và đe dọa tính mạng như:

- Các bệnh ung thư: ung thư vòm họng, ung thư phổi, ung thư thực quản, ung thư đại tràng.

- Bệnh tim mạch: Cơn đau thắt ngực, cơn nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não. Đây đều những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trên toàn cầu.

- Bệnh hô hấp: Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), suy hô hấp mạn tính.

Không chỉ gây ra các bệnh lý nguy hiểm, thuốc lào còn gây nghiện mạnh, dẫn đến tình trạng chán ăn và suy nhược cơ thể. Một đặc điểm riêng của thuốc lào là cảm giác "say thuốc" rất dữ dội, đặc biệt ở người mới hút. Tình trạng này có thể khiến người hút bị mất thăng bằng, chóng mặt, buồn nôn, sùi bọt mép, nôn nao thậm chí ngất xỉu.

Đã có nhiều trường hợp người say thuốc lào bị ngã, chấn thương và đáng báo động hơn là tử vong do không tự kiểm soát được hành vi của mình. Khi gặp người bị say thuốc lào, cần nhanh chóng đưa họ nằm nghỉ ở nơi thoáng mát, cho uống nước từ từ. Nếu xuất hiện các triệu chứng nặng như co giật, sùi bọt mép, cần đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu.

Một vấn đề đáng lo ngại khác là việc sử dụng chung các dụng cụ hút thuốc như điếu, tẩu, đặc biệt trong bối cảnh các dịch bệnh lây truyền qua đường hô hấp đang phát triển mạnh mẽ. Đây là một con đường tiềm ẩn làm tăng nguy cơ lây lan bệnh dịch trong cộng đồng.

Thuốc lào và thuốc lá: "Sát thủ" nào nguy hiểm hơn?

Câu hỏi "thuốc lào hay thuốc lá độc hơn?" luôn là một chủ đề được quan tâm. Có thể khẳng định rằng, cả hai loại thuốc này đều là những "sát thủ giết người thầm lặng" bởi chúng đều chứa nhiều độc tố. Dù hút thuốc lào hay thuốc lá, người sử dụng và những người xung quanh đều phải đối mặt với nguy cơ cao mắc các bệnh nguy hiểm.

Tuy nhiên, có một vài điểm khác biệt về thành phần và tác động:

- Thuốc lào: Hàm lượng nicotine có thể lên tới 16%, cao hơn đáng kể so với thuốc lá. Khi cháy, thuốc lào tạo ra 56 loại chất độc khác nhau, trong đó nguy hiểm nhất là benzopyren – một chất gây ung thư cực mạnh. Ngoài ra, khói thuốc lào còn chứa chất phóng xạ alpha poloni-20.

- Thuốc lá: Mặc dù hàm lượng nicotine thấp hơn, nhưng khói thuốc lá chứa tới 7.000 chất độc hại, với ít nhất 70 chất được xác định là tác nhân gây ung thư. Các chất kịch độc này bao gồm Axton (chất tẩy móng tay), Amoniac (chất tẩy rửa), DDT (thuốc trừ sâu), CO (khí thải ô tô), Toluene (dung môi công nghiệp), Asen (chất độc), Butan (khí gas bật lửa), Methanol... Những chất này tấn công các mô sống ngay lập tức khi đi vào cơ thể.

Do đó, để khẳng định loại nào độc hơn hoàn toàn phụ thuộc vào thói quen và lượng sử dụng. Cả hai đều là nguy cơ lớn nhất đối với sức khỏe con người và là nguyên nhân hàng đầu dẫn tới tử vong sớm trên toàn thế giới, gây ra khoảng 25 căn bệnh khác nhau, từ ung thư, tim mạch, hô hấp đến các vấn đề về sức khỏe sinh sản.

Ngày nay, hình ảnh thuốc lào không chỉ còn là nét văn hóa ở nông thôn mà còn xuất hiện ngay cả ở các đô thị, tại các quán nước hè phố. Đáng lo ngại hơn, thuốc lào còn được một bộ phận giới trẻ coi là cách thể hiện cá tính, phong cách "chơi trội", dẫn đến những tai nạn và hậu quả khôn lường.

Để bảo vệ chính mình và những người thân yêu, điều quan trọng nhất là hãy mạnh dạn từ bỏ thuốc lào/thuốc lá. Quyết định này không chỉ cải thiện sức khỏe của bản thân mà còn góp phần tạo nên một môi trường sống trong lành hơn cho cộng đồng. Hãy biến quyết tâm thành hành động, bởi lẽ, sức khỏe là vốn quý nhất và mỗi hơi thở trong lành đều đáng giá hơn bất kỳ làn khói nào.

 

Khói thuốc lá làm suy giảm chất lượng tinh trùng

Đừng đầu độc Trái Đất và nhân loại bằng khói thuốc

Tránh xa khói thuốc để bảo vệ tim mạch

Những điều đáng sợ mà khói thuốc lá gây ra với bà bầu và thai nhi