Toàn cảnh thảm họa "bão lửa" lịch sử ở Los Angeles

Los Angeles đang trải qua cơn "bão lửa" lịch sử do các đám cháy rừng lan rộng - Ảnh: AP.

Theo Reuters, Thống đốc California Gavin Newsom hôm 13/1 cho biết, ít nhất 24 người đã thiệt mạng trong trận cháy rừng mà ông mô tả là “thảm họa thiên nhiên tồi tệ nhất lịch sử nước Mỹ”. Hàng nghìn ngôi nhà ở Los Angeles đã bị "bão lửa" thiêu rụi và hơn 100.000 người phải sơ tán do cháy rừng.

Giới chức California hôm 13/1 thông báo, ít nhất 12.300 công trình ở Los Angeles đã bị lửa thiêu rụi hoặc làm hư hại.

“Los Angeles vừa trải qua thêm một đêm kinh hoàng và đau khổ không kể xiết”, Lindsey Horvath, thanh tra quận Los Angeles nói.

Theo Reuters, ở một số khu vực, lính cứu hỏa đã phải múc nước từ Thái Bình Dương để dập lửa cùng với chất chống cháy. Các đơn vị cứu hỏa đang nỗ lực để ngăn đám cháy từ khu vực Palisades (nơi cháy rừng nghiêm trọng nhất) lan sang khu Brentwood và các khu vực đông dân khác ở Los Angeles.

Các đám cháy ở phía Tây quận Los Angeles đã lan rộng khoảng 96km2, trong khi lực lượng cứu hỏa mới chỉ khống chế được 13% diện tích cháy. Đám cháy Eaton ở phía Đông Los Angeles hôm 13/1 đã thiêu rụi thêm 57km2. Ở phía Bắc, lính cứu hỏa đã khống chế 89% đám cháy Hurst. Ở Los Angeles còn 3 đám cháy khác đang được xử lý, Reuters dẫn thông báo từ Cơ quan Lâm nghiệp và Phòng cháy chữa cháy California (Cal Fire).

Ngày 13/1, giới chức California đã cảnh báo toàn bộ dân số quận Los Angeles (khoảng 10 triệu người) về khả năng phải sơ tán vì cháy rừng và khói độc. Tính đến ngày 13/1, hơn 92.000 người ở Los Angeles đã được lệnh sơ tán, giảm so với mức trước đó là hơn 150.000 người, trong khi 87.000 người khác đang phải đối mặt với cảnh báo sơ tán.

“Những cơn gió lớn kết hợp với thời tiết khô khiến nguy cơ hỏa hoạn trên toàn quận Los Angeles ở mức rất cao”, Anthony Marrone, quan chức cứu hỏa quận Los Angeles nói.

Thống đốc California Gavin Newsom cho biết, trận bão lửa này có thể được xếp hạng là "thảm họa thiên nhiên tàn khốc nhất trong lịch sử nước Mỹ". Đây cũng đã là vụ cháy rừng tốn kém nhất về mặt tổn thất được bảo hiểm.

Ước tính, "thảm họa" cháy rừng lần này ở Los Angeles gây thiệt hại 135 – 150 tỷ USD.

Theo trang tin The Conversation, những ngày này, gió Santa Ana với sức gió giật ngang sức mạnh của bão đã quét qua một số khu vực của Los Angeles. Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính khiến các đám cháy rừng lan rộng ở bang California và trở thành "thảm họa" như vậy.

Vậy gió Santa Ana là gì? Điều gì gây nên cơn gió cực mạnh như thế này ở nam California và tại sao chúng lại tạo ra các đám cháy rừng nguy hiểm như vậy?

Gió Santa Ana là gì?

Theo The Conversation, gió Santa Ana là gió khô, mạnh thổi xuống từ các ngọn núi hướng về phía bờ biển Nam California. Khu vực này chứng kiến ​​trung bình khoảng 10 cơn gió Santa Ana mỗi năm, thường xảy ra từ mùa Thu đến tháng 1.

Không khí của gió Santa Ana khô bất thường vì nó bắt nguồn từ môi trường sa mạc của Great Basin, một trong những sa mạc lớn nhất thế giới ở Bắc Mỹ. 

Gió Santa Ana xảy ra khi có áp suất cao ở phía đông California, tại Great Basin và hệ thống áp suất thấp ngoài khơi. Các khối không khí di chuyển từ áp suất cao đến áp suất thấp và chênh lệch áp suất càng lớn thì gió thổi càng nhanh.

Địa hình cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành gió Santa Ana. Khi gió thổi từ đỉnh dãy núi San Gabriel, chúng trở nên khô hơn và nóng hơn. Do đó, khi gió này thổi đến vùng Altadena – nơi bùng phát đám cháy vào ngày 7/1 – độ ẩm tương đối của gió là dưới 5%, nghĩa là về cơ bản là không có độ ẩm.

Những cơn gió mạnh và khô này thường có tốc độ khoảng 48 đến 64 km/giờ. Tuy nhiên, chúng có thể mạnh hơn. Những cơn gió giật vào đầu tháng 1/2025 được báo cáo là đã vượt qua mức 128 km/giờ.

Tại sao nguy cơ cháy rừng tại California lại cao vào thời điểm này?

Thông thường, vào thời điểm này trong năm, miền Nam California hiện đã hứng đủ mưa để thảm thực vật nơi đây ẩm ướt và không dễ cháy. Một nghiên cứu cách đây vài năm cho thấy, độ ẩm mùa Thu làm giảm nguy cơ cháy rừng do gió Santa Ana gây ra.

Tuy nhiên, năm nay, Nam California có điều kiện rất khô hạn, nơi không có lượng mưa đáng kể nào trong hơn 8 tháng qua. Vì vậy, khi gặp những cơn gió khô nóng và mạnh như Santa Ana, chúng là điều kiện rất thuận lợi cho các đám cháy bùng phát nghiêm trọng.

Bên cạnh đó, việc dập tắt đám cháy trong những điều kiện này cũng là rất khó. Nếu có đám cháy do gió Santa Ana, lính cứu hỏa sẽ sơ tán người dân trước và sau đó tìm cách kiểm soát ngọn lửa. Tuy nhiên, việc dập tắt ngọn lửa trong điều kiện gió đang thổi mạnh là không dễ. Do đó, lực lượng cứu hóa cần chờ những cơn gió dịu đi mới có thể khống chế ngọn lửa dễ dàng hơn.

Các tiểu bang khác tại Mỹ từng chứng kiến ​​những đám cháy tương tự do gió mạnh thổi xuống dốc. Trong vụ cháy Chimney Tops 2 ở bang Tennessee vào tháng 11/2016, gió mạnh thổi xuống đã lan ngọn lửa vào các ngôi nhà của người dân, khiến 14 người thiệt mạng và thiêu rụi hơn 2.500 ngôi nhà. Những cơn gió mạnh thổi xuống từ các ngọn núi đã làm lan rộng đám cháy Marshall vào tháng 12/2021, khiến khoảng 1.000 ngôi nhà quận Boulder, bang Colorado bị thiêu rụi.

Gió Santa Ana và biến đổi khí hậu?

Gió Santa Ana không phải là hiện tượng lạ. Tuy nhiên, các nhà khoa học nhận thấy chúng xảy ra thường xuyên hơn vào thời điểm này trong năm.

Một nghiên cứu gần đây đã so sánh 71 năm sự kiện gió Santa Ana, bắt đầu từ năm 1948. Nghiên cứu cho thấy gió Santa Ana xảy ra ít hơn vào tháng 9 và xảy ra nhiều hơn vào tháng 12, tháng 1. Nhiều người cho rằng sự xuất hiện thường xuyên của gió Santa Ana một phần là do biến đổi khí hậu, nhưng cho đến nay vẫn chưa có bằng chứng đáng kể nào chứng minh cho luận điểm này, theo The Conversation.

Tuy nhiên, Alex Hall, Giám đốc Viện Môi trường và Phát triển bền vững tại Đại học California, Los Angeles chia sẻ trên tờ  New York Times cho biết "đã chứng minh khá rõ ràng rằng nhiệt độ ấm hơn sẽ tạo ra các đám cháy lớn hơn". Và khi biến đổi khí hậu rút ngắn mùa mưa của California, gió cũng có thể ngày càng trùng với điều kiện môi trường khô hơn khiến dễ xảy ra cháy rừng hơn.

California đang chứng kiến ​​nhiều vụ cháy rừng tàn khốc hơn so với trước đây. Điều đó không chỉ do những thay đổi về khí hậu và gió, mà còn do sự gia tăng dân số.

Theo The Conversation, ngày nhiều người dân tại California chọn sống ở rìa các khu vực đất hoang dã, từ đó, chính quyền cũng mở rộng lưới điện đến những khu vực này. Điều đó tạo ra nhiều cơ hội hơn cho các vụ cháy rừng bùng phát.

Trong thời tiết khắc nghiệt, đường dây điện phải đối mặt với nguy cơ bị cành cây rơi và đập vào cao hơn, từ đó gây ra hỏa hoạn. Khu vực bị cháy liên quan đường dây điện xuất hiện ngày càng nhiều. Ngày nay, đây là nguồn chính gây cháy rừng ở miền Nam California.

 

2024 & những vấn đề biến đổi khí hậu nổi bật

Sông Amazon đang cạn & tác hại từ biến đổi khí hậu

3 ưu tiên để ngăn chặn thảm họa sức khỏe do biến đổi khí hậu vào năm 2050

Biến đổi khí hậu gây ra nhiều cơn bão dữ dội đe dọa khu vực Đông Nam Á