Giải pháp giúp trẻ "cai nghiện" thiết bị điện tử

Tỷ lệ trẻ em lệ thuộc vào thiết bị điện tử đang ngày càng gia tăng

Khảo sát năm 2023 của tổ chức nghiên cứu Gallup (Mỹ) cho thấy, trung bình một thiếu niên dành gần 5 giờ/ngày sử dụng mạng xã hội. Một khảo sát năm 2025 của Trung tâm nghiên cứu Pew (Mỹ) chỉ ra rằng, phần lớn phụ huynh cho biết con họ trong độ tuổi từ 5-7 và 2-4 đã sử dụng điện thoại thông minh. 

Theo Thạc sĩ Kellyn Smythe - làm việc tại cơ sở hỗ trợ thanh thiếu niên lệ thuộc thiết bị điện tử Pacific Quest (Mỹ), việc sử dụng thiết bị quá mức tác động rõ rệt đến sức khỏe tâm thần như gia tăng nguy cơ lo âu, trầm cảm và giảm tương tác trực tiếp với xã hội.

Dấu hiệu trẻ đang lệ thuộc thiết bị điện tử

Nếu thiết bị trở thành lựa chọn ưu tiên trong hầu hết tình huống, trẻ có thể đã lệ thuộc. Một số biểu hiện dễ nhận biết gồm:

- Trẻ ngại ra ngoài, không thích gặp gỡ bạn bè, mất hứng thú với vận động.

- Dễ cáu gắt hoặc phản ứng mạnh khi bị yêu cầu dừng sử dụng thiết bị.

- Luôn cầm điện thoại để tự trấn an, kể cả trong bữa ăn hay khi đang ở nơi đông người.

- Khó tập trung học tập, thường xuyên lo âu, buồn bã, mất ngủ hoặc đau đầu. 

Cắt giảm thiết bị đột ngột cũng dễ khiến trẻ rơi vào trạng thái bồn chồn, lo sợ bỏ lỡ điều gì đó (FOMO), mất ngủ hoặc đau đầu. Đây cũng là phản ứng thường thấy khi não bộ thiếu dopamine - chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác dễ chịu, vốn được kích thích bởi mạng xã hội. Theo ThS. Smythe, nếu được hỗ trợ đúng cách, giai đoạn này thường chỉ kéo dài vài ngày đến một tuần.

Phụ huynh có thể làm gì để giúp con?

1. Thống nhất quy định sử dụng thiết bị

Cha mẹ nên cùng con xây dựng các quy định sử dụng thiết bị điện tử phù hợp. Những quy tắc này cần rõ ràng, dễ thực hiện và hạn chế thay đổi đột ngột để trẻ không bị hụt hẫng.

Gia đình có thể thiết lập những khoảng thời gian “không thiết bị” như trong bữa tối, sinh hoạt cuối tuần hoặc trước giờ đi ngủ. Khi được tham gia vào quá trình đưa ra quyết định, trẻ thường có xu hướng hợp tác và tuân thủ tốt hơn.

2. Tạo thêm lựa chọn thay thế cho màn hình

Trẻ sẽ dần giảm sự lệ thuộc vào thiết bị, nếu nhận ra các hoạt động ngoài màn hình cũng mang lại nhiều hứng thú. Việc đi công viên, đạp xe, chơi thể thao, đọc sách hoặc tham gia các câu lạc bộ giúp trẻ mở rộng sở thích và kết nối với thế giới xung quanh.

Điều quan trọng là cha mẹ không nên biến những hoạt động này thành hình phạt, mà cần để trẻ cảm nhận đó là lựa chọn tự nhiên và mang lại niềm vui.

3. Chấp nhận việc trẻ “chán”

Cảm giác buồn chán được xem là một phần cần thiết của quá trình phát triển. Khi không còn bị kích thích liên tục từ màn hình, trẻ sẽ học cách tự giải trí, phát huy trí tưởng tượng và cải thiện khả năng kiểm soát cảm xúc. Cha mẹ nên cho trẻ làm quen dần với những khoảng thời gian ngắn mỗi ngày không sử dụng thiết bị.

4. Cha mẹ cần làm gương

Trẻ thường học theo hành vi của người lớn. Nếu cha mẹ vừa dùng điện thoại khi ăn cơm hoặc trước giờ ngủ, trẻ sẽ khó tuân thủ các quy tắc hạn chế thiết bị. Việc chủ động đặt điện thoại sang một bên khi ở cạnh con, chỉ kiểm tra thông báo khi thật sự cần thiết, sẽ giúp trẻ dễ chấp nhận và noi theo.

5. Tìm đến chuyên gia khi cần thiết

Trong trường hợp trẻ xuất hiện các dấu hiệu như lo âu kéo dài, mất ngủ, sa sút học tập hoặc không thể rời khỏi thiết bị, cha mẹ nên tìm đến các cơ sở y tế hoặc chuyên gia tâm lý để được tư vấn. Can thiệp kịp thời giúp quá trình điều chỉnh hành vi diễn ra hiệu quả hơn.

Kiên trì đồng hành, trẻ sẽ thay đổi

Thực tế cho thấy, nhiều trẻ có những chuyển biến tích cực rõ rệt khi được hạn chế thời gian tiếp xúc với màn hình. Giấc ngủ được cải thiện, tâm trạng ổn định hơn và trẻ dần tìm lại hứng thú với các hoạt động sinh hoạt, vui chơi thường ngày.

Trong tiến trình này, sự kiên trì của cha mẹ giữ vai trò quyết định. Trẻ khó có thể tự mình thoát khỏi sức hút của công nghệ, song với sự đồng hành, hướng dẫn nhất quán và phù hợp từ gia đình, các em có thể hình thành thói quen sử dụng thiết bị một cách lành mạnh, cân bằng và có kiểm soát.

 

Bài tập giúp cải thiện tình trạng đau, mỏi cổ khi sử dụng thiết bị điện tử

Cha mẹ nên làm gì để giúp con tránh xa các thiết bị điện tử ngày Tết?

Ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ

Dùng thiết bị điện tử nhiều khiến trẻ sơ sinh chậm phát triển