Hoạt động sáng tạo giúp não bộ “trẻ” lâu

Hoạt động sáng tạo mang lại lợi ích cho sức khỏe não bộ

Quá trình nghiên cứu

Để kiểm chứng mối liên hệ giữa sáng tạo và sức khỏe não bộ, các nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu 1.240 người, đến từ 13 quốc gia. Họ sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để xây dựng một mô hình dựa trên tín hiệu thần kinh, nhằm ước tính “độ tuổi não bộ”.

Khái niệm “độ tuổi não bộ” được hiểu là tuổi sinh học của não - phản ánh mức độ lão hóa thực sự của cơ quan này, không chỉ đơn thuần là tuổi theo năm sinh. Mô hình AI này sau đó được áp dụng cho một nhóm nhỏ, gồm 232 người tham gia các hoạt động sáng tạo như: nhảy tango (điệu nhảy đôi, yêu cầu sự phối hợp nhịp nhàng và kỹ thuật điêu luyện), âm nhạc (chơi nhạc cụ hoặc hát), vẽ và chơi trò chơi điện tử chiến thuật.

Các nhà khoa học muốn kiểm chứng các hoạt động sáng tạo, ngoài mang lại niềm vui, có thực sự giúp não bộ khỏe mạnh hơn về mặt sinh học.

Để có kết quả chính xác, nhóm nghiên cứu đã ghi lại hoạt động não bộ bằng các công cụ đo chuyên biệt như điện não đồ (EEG) và máy quét não (MEG). Sau đó, họ dùng máy học bằng AI (machine learning) để xây dựng một “đồng hồ não bộ”.

Nếu “độ tuổi não bộ” được tính ra thấp hơn so với tuổi thực, điều đó cho thấy não bộ đang lão hóa chậm hơn; các chức năng như trí nhớ, khả năng phản xạ, tư duy vẫn hoạt động hiệu quả.

Không dừng lại ở đó, nhóm nghiên cứu còn phát triển mô hình sinh lý học (physiological model) - bản sao kỹ thuật số mô phỏng hoạt động thực tế của não bộ . Mô hình này không chỉ dựa vào dữ liệu đầu vào từ AI, mà còn tái hiện quy luật hoạt động của não bộ theo cơ chế sinh học và vật lý. Điều này giúp họ hiểu sâu hơn về tác động của các hoạt động sáng tạo lên cấu trúc và chức năng thần kinh.

Kết quả nghiên cứu

Kết quả cho thấy, người tham gia các hoạt động sáng tạo càng nhiều và càng thành thạo, “độ tuổi não bộ” của họ càng “trẻ” so với tuổi thực. Điều này phản ánh qua việc duy trì tốt các chức năng như trí nhớ, khả năng tư duy, tốc độ xử lý thông tin và sự linh hoạt trong phản xạ.

Đáng chú ý, nhóm người thường xuyên nhảy tango cho thấy sự khác biệt rõ rệt nhất. Não bộ của họ có “tuổi sinh học” thấp hơn tuổi thực trung bình tới 7 năm.

Tiến sĩ Agustín Ibáñez - chuyên gia thần kinh học tại Đại học Adolfo Ibáñez (Chile) cho biết, nhảy tango là hoạt động đòi hỏi các chuyển động phức tạp, phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận cơ thể. Bên cạnh đó, người nhảy còn liên tục lên kế hoạch và điều chỉnh theo nhịp điệu. Chính sự kết hợp này đã kích thích đồng thời nhiều vùng chức năng trong não bộ, từ đó thúc đẩy hoạt động thần kinh hiệu quả hơn.

Ông cũng nhấn mạnh: sáng tạo không phải đặc quyền của nghệ sĩ chuyên nghiệp. Bất kỳ ai, dù không có nền tảng nghệ thuật, cũng có thể gặt hái lợi ích cho não bộ - khi đều đặn tham gia các hoạt động sáng tạo.

Hiệu quả không chỉ với người tập luyện lâu năm

Không chỉ người tập lâu năm mới có kết quả rõ rệt. Ngay cả người mới bắt đầu cũng ghi nhận cải thiện. Trong một thí nghiệm riêng biệt, 24 người được hướng dẫn chơi StarCraft II - một trò chơi điện tử chiến thuật đòi hỏi khả năng tư duy linh hoạt, lên kế hoạch nhanh và phản ứng chính xác.

Sau một thời gian ngắn, nhóm chơi StarCraft II cho thấy tốc độ lão hóa não bộ chậm hơn, đạt điểm cao hơn trong các bài kiểm tra chức năng nhận thức. Trong khi đó, nhóm đối chứng chơi Hearthstone - một trò chơi thẻ bài theo lượt, ít đòi hỏi tư duy chiến lược - không ghi nhận được hiệu quả tương tự.

Để kiểm chứng thêm, các nhà nghiên cứu còn lập bản đồ não bộ của những người tham gia. Kết quả cho thấy, ở nhóm có kinh nghiệm sáng tạo, các kết nối thần kinh mạnh hơn rõ rệt tại những vùng chịu trách nhiệm điều khiển khả năng vận động, phối hợp và cảm nhận nhịp điệu. Điều này cho thấy hoạt động sáng tạo không chỉ rèn luyện trí óc, mà còn ảnh hưởng tích cực đến cấu trúc và chức năng sinh học của não bộ.

Áp dụng trong thực tiễn

Theo Tiến sĩ Ibáñez, phát hiện này không chỉ có ý nghĩa trong lĩnh vực khoa học thần kinh. Đây còn là cơ hội để xã hội nhìn nhận lại cách chăm sóc sức khỏe, đặc biệt với người lớn tuổi. Bên cạnh điều trị y tế, chúng ta cần thúc đẩy những biện pháp hỗ trợ thông qua sáng tạo, nghệ thuật và hoạt động giải trí mang tính linh hoạt.

Với mỗi người, việc bắt đầu hoàn toàn không khó. Bạn có thể thử nhảy theo một bản nhạc yêu thích, vẽ vài nét phác thảo mỗi ngày, học chơi một nhạc cụ, hoặc tham gia một trò chơi chiến thuật yêu cầu tư duy nhanh nhạy. Quan trọng là duy trì thói quen đều đặn và tăng dần mức độ thử thách để não bộ luôn được “tập luyện” - giống như cách bạn rèn luyện cơ thể bằng thể thao.

Lưu ý

Nghiên cứu được thực hiện ở quy mô nhỏ và chỉ cho thấy mối liên hệ giữa hoạt động sáng tạo và tốc độ lão hóa não bộ. Kết quả không mang tính điều trị và không thể thay thế cho các biện pháp y học. Để giữ cho não bộ “trẻ” lâu, nên kết hợp hợp lý, cân bằng giữa hoạt động sáng tạo, chế độ dinh dưỡng khoa học, giấc ngủ chất lượng và vận động thể chất thường xuyên.

 

Mất ngủ, lo âu sau 30 tuổi - Khi não bộ bắt đầu “xuống sức”

Thiền định và những thay đổi bất ngờ trong não bộ

Dùng nhiều mạng xã hội ảnh hưởng đến não bộ trẻ thế nào?

5 thay đổi nhỏ trong chế độ ăn giúp bảo vệ não bộ