Bệnh tim thường phổ biến ở những người trên 65 tuổi và gây ra nhiều rắc rối cho sức khỏe và cuộc sống của họ.

Theo Tiến sĩ John Dodson, Giám đốc Chương trình Tim mạch lão khoa tại Langone Health – Đại học New York, trái tim già đi có sự thay đổi rất nhiều về mặt sinh lý. “Khi chúng ta già đi, trái tim của chúng ta trở nên cứng hơn. Tim không thể chứa đầy máu như trước, các cơ cũng không còn co giãn tốt như trước nữa.” Tuổi tác cũng làm thay đổi các mạch máu - khiến chúng có thể trở nên xơ cứng và gây ra chứng tăng huyết áp, và các sợi thần kinh gửi xung điện đến tim. Tuổi tác cũng ảnh hưởng đến các cơ quan và hệ thống khác đóng vai trò trong sức khỏe tim mạch. "Và sau 75 tuổi, mọi thứ còn tệ hơn nữa.”, Tiến sĩ Dodson cho biết

Nhưng trong những năm gần đây, những cải tiến đáng kể trong việc điều trị nhiều loại bệnh tim mạch đã giúp giảm cả đau tim và tử vong do tim.

Tiến sĩ Karen Alexander - Giảng viên Khoa Tim mạch lão khoa tại Đại học Duke, cho biết: “Ngành tim mạch đã có rất nhiều tiến bộ trong nghiên cứu và phát triển thuốc. Các loại thuốc tốt hơn bao giờ hết và chúng tôi biết cách sử dụng chúng tốt hơn”. Tuy nhiên, theo TS. Alexander, điều này có thể làm phức tạp thêm cho các bác sĩ trong việc ra quyết định điều trị cho bệnh nhân tim ở độ tuổi 70 trở lên. Một số thủ thuật hoặc phác đồ nhất định có thể không kéo dài đáng kể cuộc sống của bệnh nhân lớn tuổi hoặc cải thiện chất lượng những năm sống còn lại của họ, đặc biệt là nếu họ đã bị đau tim và đang phải vật lộn với các bệnh khác.

“Chúng ta không cần phải nong một động mạch chỉ vì nó bị tắc”, Tiến sĩ Alexander nói, ám chỉ đến việc đặt stent. “Chúng ta cần nghĩ đến toàn bộ con người”.

Điều này cũng được PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu – Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội và Bệnh viện Đa khoa Bình Dương, đồng tình. Những ngày đầu năm mới Ất Tỵ, ông đã chia sẻ trên trang cá nhân về việc lựa chọn phương pháp điều trị cho các bệnh nhân tim mạch.

Về lý thuyết sẽ chia làm các mức độ hẹp động mạch vành như sau:

1. Hẹp từ 50% trở lên (không kể hẹp ở vị trí lỗ vào động mạch vành): được coi là có ý nghĩa lâm sàng, đặc biệt nếu bệnh nhân có triệu chứng như đau thắt ngực hoặc khó thở. Trong trường hợp này, các xét nghiệm khác cần được thực hiện để đánh giá ảnh hưởng của hẹp đến mức độ thiếu máu cơ tim như: Nghiệm pháp gắng sức (với điện tim đồ hay siêu âm có tiêm thuốc tăng nhịp tim) nhằm mục đích làm tim đập thật nhanh để xem có thiếu máu phía sau chỗ hẹp hay không. Nếu nghiệm pháp này âm tính (vẫn đủ máu nuôi tim trong hoàn cảnh tim hoạt động mạnh nhất), không cần phải can thiệp mà chỉ dùng thuốc và thay đổi lối sống, chế độ ăn.

Các xét nghiệm khác phức tạp tốn kém hơn cũng có thể sử dụng là chụp Xạ hình cơ tim (Scintigraphy) hay Cộng hưởng từ 3.0 (MRI) có phần mềm đánh giá mức độ thiếu máu cơ tim ở các pha khác nhau... chủ yếu thực hiện ở các bệnh viện chuyên khoa tuyến cuối. Chính vì vậy ở nhóm này (hẹp từ 50-70%), tôi vẫn khuyên bệnh nhân chỉ cần làm nghiệm pháp gắng sức định kỳ. Tuỳ theo từng trường hợp, nếu quản lý tốt được yếu tố nguy cơ thông thường tôi sẽ đề nghị 2 -3 năm một lần.

2. Hẹp từ 70% trở lên: Thường được coi là "nhiều" và có khả năng cao cần can thiệp, đặc biệt nếu bệnh nhân có triệu chứng hoặc nếu hẹp xảy ra ở các vị trí quan trọng như đoạn đầu nhánh trái trước (LAD). Vậy nhưng những trường hợp không triệu chứng tôi vẫn khuyên nên làm thêm các xét nghiệm không chảy máu (nghiệm pháp gắng sức, Scintigraphy, MRI). Nếu kết quả các xét nghiệm này nghi ngờ có thiếu máu cơ tim có nhưng không rõ ràng, trước khi đặt stent tôi vẫn yêu cầu làm thêm thủ thuật đo lưu lượng dự trữ vành (FFR) hoặc siêu âm trong lòng mạch (IVUS, OCT) để khẳng định sự cần thiết có nên đặt stent hay không.

3. Hẹp từ 90% trở lên: Gần như chắc chắn cần can thiệp, do nguy cơ cao gây tắc nghẽn hoàn toàn và dẫn đến nhồi máu cơ tim. Tuy nhiên cần lưu ý còn một trường hợp bác sĩ chẩn đoán đọc sai kết quả, đặc biệt khi động mạch vành vôi hoá, kỹ thuật chụp không đạt tiêu chuẩn và/hoặc máy CT Scanner thế hệ thấp... Chính vì vậy nhiều bệnh nhân hẹp 90% trên phim chụp khi được đưa vào phòng DSA luồn ống thông để chuẩn bị đặt, chụp lại hẹp không nghiêm trọng, được cho "xuống bàn" về điều trị nội khoa.

Như vậy, mức độ hẹp động mạch vành trên phim chụp cắt lớp là quan trọng nhưng không phải quyết định tất cả. Hãy bình tĩnh gặp các bác sĩ chuyên khoa, mô tả chính xác và chi tiết các triệu chứng của mình, tuân thủ thực hiện các thăm dò chức năng tim (đặc biệt là nghiệm pháp gắng sức), các bạn và người thân của mình sẽ có được phương pháp điều trị hiệu quả và an toàn nhất.

Đặt stent chỉ là một trong một số những phương pháp y khoa thường dùng, không phải lúc nào cũng đem lại hiệu quả như TS. Alexander hay PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu chia sẻ. Hiện nay, các nhà nghiên cứu tim mạch lão khoa cũng đã đưa ra những nhận định về một số phương pháp điều trị y khoa khác với bệnh nhân tim mạch lớn tuổi.

Máy khử rung tim - hay I.C.D (implantable cardioverter defibrillator), là một thiết bị nhỏ chạy bằng pin được đặt dưới da và tạo ra một cú sốc trong trường hợp ngừng tim đột ngột. "Rất dễ để bán những chiếc máy này cho bệnh nhân tim mạch", Tiến sĩ Daniel Matlock - một bác sĩ lão khoa và nhà nghiên cứu tại Đại học Colorado cho biết. “Chỉ cần nói rằng: “Chiếc máy này sẽ ngăn ngừa đột tử do ngừng tim.”, bệnh nhân sẽ ngay lập tức nói rằng: “Thật tuyệt.”

Vào năm 2003, Chương trình Medicare của Hoa Kỳ đã mở rộng phạm vi bảo hiểm I.C.D cho những bệnh nhân suy tim, ngay cả những người không mắc chứng loạn nhịp tim nguy cơ cao, và "điều này đã thúc đẩy sự phát triển của cả một ngành", Tiến sĩ Matlock cho biết. Theo thống kê của Học viện Tim mạch Hoa Kỳ, trong vòng 9 năm (2015-2024), các bác sĩ phẫu thuật đã cấy ghép 585.000 thiết bị như vậy vào ngực bệnh nhân. Có lẽ con số này còn thấp hơn thực tế vì không phải tất cả các bệnh viện đều tham gia vào hệ thống đăng ký của Học viện Tim mạch Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, một nghiên cứu được thực hiện năm 2017 cho thấy, I.C.D không làm giảm tỷ lệ tử vong ở những bệnh nhân trên 70 suy tim không do thiếu máu cục bộ, có nghĩa là tim không bơm máu hiệu quả nhưng không có động mạch bị tắc. Tuy nhiên, nghiên cứu này không được lưu ý tới.

Hơn nữa, Tiến sĩ Matlock cho biết, cú sốc điện từ I.C.D cũng có thể khiến những bệnh nhân lớn tuổi sợ hãi và đau đớn, chưa kể những người này thường không biết rằng thiết bị này có thể bị vô hiệu hóa bằng máy tính.

Các bác sĩ tim mạch và các nhà nghiên cứu vẫn đang tranh luận về lợi ích của I.C.D đối với bệnh nhân lớn tuổi. Nhưng vì thuốc điều trị tim mạch đã được cải tiến hơn rất nhiều kể từ năm 2005, nên nhiều bác sĩ vẫn có xu hướng sử dụng thuốc nhiều hơn. Bên cạnh đó, một nghiên cứu đa địa điểm đang được tiến hành để xác định liệu chỉ dùng thuốc có hiệu quả giảm nguy cơ tử vong đột ngột hơn đối với những bệnh nhân có nguy cơ hay không.

Tiến sĩ Vijay Kunadian - Giáo sư Khoa Tim mạch can thiệp tại Đại học Newcastle ở Anh và là tác giả chính của một nghiên cứu mới được đăng gần đây trên Tạp chí Y khoa New England, cho biết, thuốc điều trị có hiệu quả trong việc điều trị cho những người lớn tuổi bị suy tim không do thiếu máu cục bộ. Theo TS. Kunadian, một nửa trong số những trường hợp này xảy ra ở những người trên 70 tuổi.

Tiến sĩ Kunadian cho biết, để so sánh lợi ích của phương pháp điều trị bảo tồn và xâm lấn, nhóm của bà đã thực hiện nghiên cứu trên một nhóm lớn với 1.500 bệnh nhân (trung bình 82 tuổi). Một nửa trong số 1.500 bệnh nhân trong nghiên cứu bắt đầu một chế độ thuốc tim bao gồm thuốc làm loãng máu, statin, thuốc chẹn beta và thuốc ức chế ACE. Một nửa còn lại được điều trị xâm lấn hơn, bắt đầu bằng chụp mạch (chụp X-quang mạch máu). Sau đó, khoảng một nửa trong số nhóm đó được đặt stent hoặc, với số lượng ít hơn nhiều, trải qua phẫu thuật bắc cầu. Những bệnh nhân này cũng được kê đơn cùng loại thuốc như những bệnh nhân chỉ được điều trị bằng thuốc. Trong hơn bốn năm, nhóm nghiên cứu không tìm thấy sự khác biệt nào về nguy cơ tử vong do tim mạch hoặc đau tim không tử vong ở bệnh nhân. Mặc dù rủi ro phẫu thuật thường tăng theo tuổi tác, nhưng biến chứng đều thấp ở cả hai nhóm.

Đối mặt với những tình huống như vậy, Tiến sĩ Alexander cho rằng bệnh nhân và gia đình họ cần đặt câu hỏi về hiệu quả của những phương pháp điều trị này, đặc biệt là phương pháp xâm lấn. Nó có cần thiết không? Nếu không làm thì sao?

Một biện pháp can thiệp được biết là có lợi cho bệnh nhân mắc bệnh tim là phục hồi chức năng tim: một chương trình tập thể dục thường xuyên, được giám sát giúp giảm đáng kể các cơn đau tim, nhập viện và tử vong do tim mạch. Tuy nhiên, phương pháp này hiện chưa thể áp dụng rộng rãi. Theo TS. Dodson, chỉ có khoảng 1/4 số bệnh nhân tim mạch đủ điều kiện tham gia, và trong số những người lớn tuổi, những người có thể hưởng lợi chiếm tỷ lệ này thấp.

“Có những rào cản đối với những người ở độ tuổi 70 và 80. Họ phải đến một cơ sở để tập thể dục, vì vậy đôi khi “việc đi lại là một vấn đề”, TS. Dodson cho biết. “Chưa kể, nhiều người có thể không có điều kiện hoặc sợ hoạt động. Họ có thể lo lắng về việc bị ngã."

TS. Dodson và nhóm của ông ở NYU Langone Health đã xây dựng một chương trình thử nghiệm bao gồm ba buổi tập thể dục một tuần trong ba tháng kết hợp với tư vấn dinh dưỡng và tâm lý. Thế nhưng, vì số lượng người cao tuổi đăng ký không như mong đợi, các nhà nghiên cứu đã thử sao chép chương trình này bằng một chương trình từ xa. Họ cung cấp nó cho những bệnh nhân (trung bình 71 tuổi) bị bệnh tim thiếu máu cục bộ (do động mạch bị hẹp, cản trở lưu lượng máu và oxy đến tim) đã bị đau tim hoặc trải qua thủ thuật đặt stent. Mỗi người được nhận một máy tính bảng và truy cập băng thông rộng để họ có thể thực hiện chương trình phục hồi chức năng tại nhà. Một chuyên gia trị liệu tập thể dục sẽ kiểm tra qua điện thoại hàng tuần. Tuy nhiên, sự tham gia tại nhà đã giảm dần theo thời gian. Sau ba tháng, những người được chỉ định phục hồi chức năng từ xa không có nhiều hoạt động hơn - được đo bằng quãng đường họ có thể đi trong sáu phút, so với nhóm tuân theo chế độ chăm sóc thông thường.

Có phải vì người cao tuổi gặp khó khăn với công nghệ? Hay sợ tập thể dục khi bị bệnh tim? Liệu việc tập luyện trực tiếp, cùng với những người khác trên máy chạy bộ và máy tập elip, có tạo ra nhiều sự tham gia hơn không? "Chúng ta cần tìm ra hệ thống cung cấp hiệu quả nhất và điều gì thúc đẩy bệnh nhân lớn tuổi?" Tiến sĩ Dodson cho biết.