Truy xuất nguồn gốc: "Lá chắn thép" bảo vệ người tiêu dùng

Toàn cảnh diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc – Nâng tầm hàng Việt” - Ảnh: Hiệp Nguyễn/Sức Khỏe+.

Ngày 9/10, Bộ Công Thương phối hợp cùng các bộ, ngành, hiệp hội và doanh nghiệp tổ chức Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc – Nâng tầm hàng Việt”.

Sự kiện là hoạt động nhằm khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc xây dựng một hệ sinh thái thương mại minh bạch, hiện đại, lấy công nghệ làm nền tảng, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy hội nhập sâu rộng của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Truy xuất nguồn gốc: Đẩy lùi hàng giả, bảo vệ người tiêu dùng

Trong nhiều năm qua, thị trường Việt Nam luôn phải đối mặt với vấn nạn hàng hóa không rõ nguồn gốc, hàng kém chất lượng, hàng giả mạo xuất xứ. Những sản phẩm này len lỏi từ chợ truyền thống, cửa hàng tiện lợi đến siêu thị và các sàn thương mại điện tử, gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp chân chính và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người tiêu dùng.

Trước thực trạng đó, Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản quan trọng, thể hiện quyết tâm cao trong công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Đáng chú ý, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Chỉ thị số 13/CT-TTg ngày 17/5/2025 và Công điện số 72/CĐ-TTg ngày 24/5/2025, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương triển khai đồng bộ, quyết liệt các biện pháp ngăn chặn và xử lý vi phạm.

Triển khai chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 1398/QĐ-BCT ngày 20/5/2025 về Kế hoạch cao điểm giám sát, kiểm tra và xử lý các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại trong toàn ngành.

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Văn Minh, Tổng Biên tập Báo Công Thương nhấn mạnh: “Truy xuất nguồn gốc không chỉ là yêu cầu về quản lý nhà nước mà còn là tấm hộ chiếu thương hiệu giúp sản phẩm Việt tự tin chinh phục thế giới. Việc áp dụng các công nghệ định danh tiên tiến sẽ góp phần đẩy lùi hàng giả, hàng nhái, bảo vệ người tiêu dùng và doanh nghiệp chân chính”.

Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc – Nâng tầm hàng Việt” là không gian trao đổi cởi mở, đa chiều giữa các cơ quan quản lý, tổ chức khoa học – công nghệ, hiệp hội ngành hàng và cộng đồng doanh nghiệp.

Tại Diễn đàn, ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương đã nhấn mạnh, định danh và truy xuất nguồn gốc là hai trụ cột của quản lý thị trường hiện đại. Trong đó, định danh giúp nhận diện sản phẩm chính xác từ nơi sản xuất đến nơi tiêu thụ, còn truy xuất nguồn gốc cung cấp thông tin đầy đủ và xác thực về hành trình của sản phẩm. Khi hai yếu tố này kết hợp, sẽ hình thành một “hệ sinh thái quản lý minh bạch,” nơi mọi giao dịch đều có thể được kiểm chứng và xác thực.

Ông Linh cũng cho biết: “Truy xuất nguồn gốc hàng hóa là công cụ quan trọng để phòng ngừa và phát hiện sớm các hành vi gian lận thương mại, giả mạo xuất xứ, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Đồng thời, đây cũng là nền tảng để cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng tham gia giám sát thị trường, hình thành thói quen tiêu dùng có trách nhiệm.”

Trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, việc kiểm soát nguồn gốc sản phẩm lưu thông trên các sàn trực tuyến càng trở nên cấp thiết. Thực tế cho thấy, các vụ việc liên quan đến bán hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc trên môi trường số đang có xu hướng gia tăng, ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín của doanh nghiệp chân chính và quyền lợi người tiêu dùng.

Ông Nguyễn Văn Thành, Trưởng phòng Chính sách, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), cho biết thương mại điện tử Việt Nam tăng trưởng mạnh, song tình trạng hàng giả và gian lận xuất xứ vẫn diễn biến phức tạp, dù các cơ quan quản lý đã tăng cường xử lý.

“Bối cảnh này cho thấy việc truy xuất nguồn gốc cần được triển khai càng sớm càng tốt”, ông Thành nhấn mạnh.

Theo ông Thành, hiện hoạt động truy xuất nguồn gốc tại Việt Nam vẫn “muôn hình vạn trạng”, khi nhiều bộ, ngành và địa phương vận hành hệ thống riêng, với quy chuẩn và tiêu chí chưa thống nhất.

Ông Thành cũng cho rằng, cần sớm xây dựng bộ tiêu chuẩn và khung pháp lý đồng bộ, ban hành các nghị định và hướng dẫn cụ thể để việc truy xuất hàng hóa được triển khai bài bản, thống nhất trên toàn quốc. Điều này không chỉ tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng giữa doanh nghiệp – người tiêu dùng – cơ quan quản lý, mà còn thúc đẩy thương mại điện tử phát triển lành mạnh hơn.

Cùng quan điểm, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước Trần Hữu Linh cũng chia sẻ, Bộ Công Thương đang tập trung hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động định danh và truy xuất nguồn gốc hàng hóa, trong đó có việc xây dựng Nghị định về tiêu chí xuất xứ hàng hóa lưu thông trong nước. Văn bản này, khi được ban hành, sẽ là căn cứ quan trọng để cơ quan chức năng phân biệt hàng thật-hàng giả, hàng Việt Nam-hàng nhập khẩu, đồng thời hỗ trợ công tác chống gian lận thương mại, bảo vệ người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng đang chỉ đạo ứng dụng công nghệ số trong giám sát, xây dựng cơ sở dữ liệu về hàng hóa và hành trình lưu thông, hướng tới quản lý dựa trên dữ liệu thay vì chỉ kiểm tra truyền thống. Đồng thời, tăng cường phối hợp với các sàn thương mại điện tử để phát hiện và xử lý nghiêm vi phạm.

Ông Linh cho biết, mục tiêu là xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc thống nhất, sử dụng công nghệ hiện đại, dễ tiếp cận và kết nối liên thông giữa các bộ, ngành, phù hợp với thông lệ quốc tế. “Khi đó, mỗi sản phẩm sẽ có một mã định danh duy nhất – như căn cước công dân của hàng hóa”, ông Linh chia sẻ.

Minh bạch hàng hóa là nền tảng phát triển bền vững

Tại Diễn đàn, nhiều doanh nghiệp lớn như VNPT, Vinamilk và hệ thống Nhà thuốc Long Châu cũng đã giới thiệu các mô hình công nghệ hiện đại giúp tạo “hộ chiếu minh bạch” cho hàng Việt – công cụ then chốt chống hàng giả và củng cố niềm tin người tiêu dùng.

Trong lĩnh vực dược phẩm, hệ thống Nhà thuốc Long Châu cũng đang xây dựng “Liên minh minh bạch dược phẩm”, liên kết các nhà sản xuất và hiệp hội để chuẩn hóa mã định danh, minh bạch quy trình lưu hành và kết nối dữ liệu với Bộ Y tế. Theo bà Trần Thị Huyền - Giám đốc pháp chế, Hệ thống nhà thuốc và Trung tâm tiêm chủng Long Châu, người tiêu dùng có thể tra cứu ngay giấy phép lưu hành, xuất xứ và kiểm định sản phẩm tại quầy hoặc qua ứng dụng.

Tại phiên Tọa đàm “Liên kết Nhà nước – Doanh nghiệp – Công nghệ”, các đại biểu đã trao đổi về cơ chế phối hợp và xây dựng hệ sinh thái truy xuất nguồn gốc đồng bộ, liên thông dữ liệu quốc gia. Phiên hỏi đáp trực tiếp cũng ghi nhận nhiều ý kiến thực tế từ doanh nghiệp, thể hiện cam kết đồng hành trong quá trình chuyển đổi số ngành công thương.

Các diễn giả tại Diễn đàn đều thống nhất rằng: minh bạch nguồn gốc hàng hóa là nền tảng của phát triển bền vững. Đây không chỉ là yêu cầu quản lý, mà còn là cam kết đạo đức và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp Việt trong hành trình hội nhập.

 

Giải pháp nào giúp kiểm soát chất lượng hàng hóa, ngăn chặn hàng giả?

Đại biểu Quốc hội: Lấy lại niềm tin bị xói mòn nơi người tiêu dùng

Mua phải sữa giả, người tiêu dùng biết kêu ai?

ATTP trong bếp ăn tập thể: Quan trọng là truy xuất nguồn gốc thực phẩm