Kinh doanh - Tiêu dùng

Mặt trái của trào lưu sử dụng bột rau, tảo

SUCKHOE+ | “Siêu thực phẩm” dạng bột như bột rau, bột tảo được quảng cáo là giàu dinh dưỡng và tiện lợi. Chính đặc điểm này lại khiến thực phẩm chức năng dạng bột dễ nhiễm khuẩn, gây mất an toàn thực phẩm.

16/12/2025 09:53

"Siêu thực phẩm" dạng bột có thể tiềm ẩn nguy cơ nhiễm khuẩn và kim loại nặng

Có nên sử dụng bột protein để cung cấp chất đạm cho cơ thể?

Nên chọn bột protein từ thực vật hay từ sữa?

Thủ đoạn tinh vi và hậu quả nghiêm trọng trong vụ sữa giả thu lời 500 tỷ

Mối nguy đằng sau những trào lưu ăn thô, uống nước ép

Đằng sau cơn sốt “siêu thực phẩm” dạng bột

Các sản phẩm được gắn mác “siêu thực phẩm” như bột chùm ngây, bột tảo xoắn spirulina, hỗn hợp bột thảo dược… đang dần trở nên phổ biến trên thị trường. Người tiêu dùng lựa chọn những sản phẩm này vì tin rằng chúng giàu dinh dưỡng, “tự nhiên”, tiện lợi và phù hợp với lối sống hiện đại.

Tuy nhiên, chính đặc tính ít qua chế biến và sử dụng trực tiếp lại khiến nhóm thực phẩm chức năng này tiềm ẩn nhiều rủi ro về an toàn thực phẩm.

Thực phẩm có nguồn gốc thực vật ở dạng bột, độ ẩm thấp, nếu không trải qua các bước xử lý diệt khuẩn vẫn có thể mang theo mầm bệnh.

Tảo xoắn spirulina có thể nhiễm kim loại nặng từ nguồn nước, ở dạng bột cô đặc hàm lượng còn cao hơn

Ngoài ra, quá trình cô đặc còn có thể làm tích tụ các chất ô nhiễm từ môi trường như chì, cadmium, asen và thủy ngân. Những nguyên tố này tích tụ trong nguồn đất và nước, được cây trồng hoặc tảo hấp thụ. Chuỗi cung ứng thiếu minh bạch ở những cơ sở có kiểm soát sản xuất lỏng lẻo sẽ tạo điều kiện cho việc pha trộn và gian lận nguồn gốc.

Ưu điểm lớn nhất của “siêu thực phẩm” dạng bột là ít chế biến. Tuy nhiên, sự đơn giản này lại kéo theo ba lỗ hổng mang tính hệ thống.

Thứ nhất, không có bước xử lý an toàn ở khâu sử dụng. Khác với thịt sống hay trứng phải được nấu chín trước khi ăn, các loại bột thường được thêm vào đồ uống, thực phẩm mà không qua gia nhiệt. Nếu bột thành phẩm có chứa vi khuẩn gây bệnh, người tiêu dùng sẽ hấp thụ trực tiếp.

Thứ hai, độ ẩm thấp che giấu khả năng tồn tại của vi sinh vật. Môi trường khô như bột không thuận lợi cho vi khuẩn phát triển nhanh, nhưng một số tác nhân gây bệnh, đặc biệt là Salmonella, vẫn có thể sống sót nhiều tháng trong các loại gia vị hay bột khô.

Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ từng phát hiện và thu hồi sản phẩm bột chùm ngây nhiễm Salmonella

Khi bột nhiễm khuẩn được thêm vào thực phẩm có độ ẩm, chẳng hạn trộn bột chùm ngây vào sinh tố, vi khuẩn có điều kiện phát triển trở lại. Nếu dây chuyền sản xuất không áp dụng hoặc không kiểm chứng hiệu quả của các bước xử lý nhiệt, chiếu xạ hay các công nghệ diệt khuẩn vốn được sử dụng phổ biến trong ngành gia vị, sản phẩm có thể rời nhà máy mà vẫn còn vi khuẩn sống.

Các lô hàng nhiễm khuẩn có thể được phân phối rộng rãi, trộn vào nhiều sản phẩm khác nhau, khiến phạm vi phơi nhiễm lan rộng hơn rất nhiều so với nguồn ban đầu.

Thứ ba, nguồn nguyên liệu phức tạp và thiếu minh bạch. Nhiều loại bột rau củ và tảo được thu gom từ các trang trại nhỏ, qua nhiều khâu trung gian rồi mới được đóng gói bán ra thị trường. Mỗi khâu đều tiềm ẩn nguy cơ nhiễm khuẩn hoặc xử lý không đạt chuẩn.

Trong thời gian gần đây, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ liên tục phát hiện Salmonella trong bột chùm ngây và bột rau xanh, kim loại nặng trong bột protein thực vật và bột thảo mộc, cùng nhiều trường hợp gian lận thương mại nhằm che giấu xuất xứ và quy trình kiểm soát an toàn.

Cần làm gì để giảm rủi ro đối với thực phẩm chức năng dạng bột?

Quy trình chiếu xạ thực phẩm giúp loại bỏ các vi sinh vật là nguyên nhân gây bệnh từ thực phẩm như Salmonella - Ảnh: CDC Mỹ

Để giảm nguy cơ mất an toàn thực phẩm nhưng vẫn bảo đảm sự đa dạng sản phẩm, doanh nghiệp sản xuất, chế biến thực phẩm nói chung và thực phẩm chức năng nói riêng cần áp dụng chiến lược kiểm soát nhiều lớp:

- Áp dụng các bước xử lý diệt khuẩn như công nghệ tiệt trùng bằng hơi nước, chiếu xạ hoặc các phương pháp giảm mầm bệnh khác cho nguyên liệu khô.

- Tăng cường giám sát môi trường và kiểm tra định kỳ về vi sinh, đánh giá đất và nguồn nước của vùng nguyên liệu.

- Lưu mẫu đối chứng mỗi lô nguyên liệu nhập vào trong một khoảng thời gian xác định.

- Lấy mẫu dựa trên đánh giá rủi ro, làm kiểm nghiệm vi sinh (như Salmonella, Bacillus cereus) và hóa học (chì, cadmium, asen) trước khi đưa sản phẩm ra thị trường.

- Công bố minh bạch các chứng nhận phân tích, thông tin xuất xứ ngay trên trang sản phẩm giúp củng cố niềm tin với người tiêu dùng.

Với cơ quan quản lý, cần tạo ra những mô hình giảm sát, tập trung nguồn lực kiểm nghiệm với các nhóm sản phẩm thường gặp vấn đề như bột thảo mộc, bột rau xanh, bột tảo và protein thực vật. Tận dụng dữ liệu từ các sàn thương mại điện tử để phát đi thông báo thu hồi, buộc gỡ bỏ sản phẩm vi phạm là hướng đi cần thiết trong bối cảnh mua bán trực tuyến dễ dàng.

Về phía người tiêu dùng, không nên hoang mang trước thông tin này. Tuy nhiên cần mua bột rau củ, thực phẩm chức năng từ nhà cung cấp uy tín, có thông tin nguồn gốc rõ ràng và kết quả kiểm nghiệm minh bạch; ưu tiên bột đã xử lý nhiệt hoặc tiệt trùng để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn. Người dùng cũng nên ghi chú thời điểm mua, xoay vòng sử dụng, tránh tích trữ lâu trong nhà. Không cho trẻ dưới 12 tháng tuổi sử dụng thực phẩm dạng bột nếu không có khuyến cáo rõ ràng.