Người cao tuổi và những tín hiệu “cầu cứu” thầm lặng

Người cao tuổi suy giảm khả năng thực hiện hoạt động thường ngày không nên sống một mình

Nhu cầu tự lập của người cao tuổi

Người xưa có câu “Trẻ cậy cha, già cậy con”, tuy nhiên trong xã hội ngày nay, phần lớn người cao tuổi vẫn mong muốn tiếp tục sống tự lập, không tạo thành gánh nặng cho xã hội. Bên cạnh nhu cầu này, người cao tuổi còn cần được hỗ trợ để có thể tự thực hiện được các động tác sinh hoạt thường ngày (ADL).  

Theo chuyên gia thần kinh Shannel Kassis Elhelou – Trung tâm Y tế Providence Saint John’s (Mỹ), ADL có thể coi là hoạt động chăm sóc bản thân như tự ăn uống, tự chủ đại tiểu tiện, đi bộ không cần hỗ trợ, vệ sinh cá nhân, mặc quần áo. 

Nếu không tự lập về ADL, người cao tuổi sẽ ngày càng suy yếu dần. Năng lực này đóng vai trò quan trọng với chất lượng cuộc sống, dù người cao tuổi sinh sống tại nhà hay sống ở viện dưỡng lão.

Một yếu tố giúp đánh giá khả năng sống tự lập của người cao tuổi là các động tác sinh hoạt thường ngày kết hợp công cụ (Instrumental activities of daily living – IADL). Theo đó, đây là các hoạt động sinh hoạt phức tạp, người khác có thể hỗ trợ, nhưng người cao tuổi vẫn cần thực hiện để duy trì kết nối xã hội. Một vài kỹ năng IADL cần thiết gồm: Sử dụng điện thoại; Đi mua sắm; Nấu ăn; Dọn dẹp nhà cửa; Giặt quần áo; Sử dụng phương tiện giao thông; Dùng thuốc; Quản lý tài chính...

Dấu hiệu người cao tuổi suy giảm khả năng sống tự lập 

Ở người cao tuổi, việc đãng trí, quên thực hiện một nhiệm vụ thường ngày kể trên không có nghĩa là khả năng sống tự lập đang suy giảm. Tuy nhiên, một vài dấu hiệu bất thường sau có thể là “cảnh báo đỏ” ông bà, cha mẹ đang gặp khó khăn trong sinh hoạt thường ngày. 

Sử dụng điện thoại

Người cao tuổi không sống cùng con cháu cần biết cách sử dụng điện thoại để gọi, nhắn tin liên hệ thường ngày cũng như trong trường hợp khẩn cấp. Dấu hiệu cần đề phòng là ông bà gặp khó khăn khi dùng điện thoại; Gọi điện không nghe máy hoặc không nghe thấy tiếng chuông.

Mua sắm

Có thể tự mình đi mua sắm vật dụng thiết yếu như đồ ăn, dụng cụ vệ sinh, quần áo theo mùa… một yếu tố quan trọng giúp người cao tuổi sống tự lập. Nếu ông bà bắt đầu suy giảm kỹ năng IADL này, bạn có thể nhận thấy số tiền dành cho mua sắm bỗng nhiên tăng vọt. Một trường hợp khác là nhà luôn thiếu thực phẩm, tủ lạnh trống rỗng.

Chế biến thực phẩm

Chế độ ăn uống hợp lý giúp người cao tuổi đảm bảo dinh dưỡng và sức khỏe. Ngay cả khi không thể nấu nướng cầu kỳ như tước, ít nhất người cao tuổi cần biết cách hâm nóng thực phẩm, chuẩn bị đồ ăn nhanh. Một vài dấu hiệu bất thường về kỹ năng này gồm: Ông bà nấu đồ ăn cháy hoặc không tắt bếp; Bỏ bữa; Sụt cân; Thói quen ăn uống thay đổi rõ rệt.

Quản lý nhà ở

Không nên để người già sống một mình nếu ông bà gặp vấn đề trong việc giữ nhà cửa gọn gàng, đặt đồ đúng vị trí để không té ngã, đổ rác, tắt các thiết bị khi ra khỏi nhà… Một số hành vi không nên chủ quan khác gồm: Tích trữ (hội chứng đồng nát); Không cất đồ ăn thừa; Để phòng ngủ bừa bộn.

Giặt quần áo

Người cao tuổi sống một mình cần được hỗ trợ các biện pháp làm sạch quần áo, hoặc ít nhất là mang đồ đến các tiệm giặt là nếu không thể tự giặt giũ.

Sử dụng phương tiện giao thông

Người cao tuổi sống tự lập cần có kỹ năng sử dụng phương tiện giao thông công cộng, đặt xe hoặc đi bộ nếu cần. Ông bà hay đi lạc, hay gặp tai nạn giao thông… là những dấu hiệu con cháu không nên coi thường.

Uống thuốc

Với người cao tuổi sống một mình, việc quản lý sử dụng thuốc là một kỹ năng thiết yếu với sức khỏe, bao gồm uống thuốc đúng lúc, đúng liều và mua thuốc bổ sung đúng hạn.

Sử dụng thuốc không đúng chỉ dẫn có thể gây ra các vấn đề về trí nhớ và nhận thức, sụt cân, té ngã và nhiều tai biến cần cấp cứu kịp thời.

Quản lý tài chính

Người cao tuổi sống tự lầm cần khả năng quản lý chi tiêu, thanh toán các chi phí thiết yếu. Ông bà còn phải cảnh giác với những thủ đoạn lừa đảo qua các cuộc gọi, tin nhắn. 

 

Tuổi tác tăng cao khiến người già có suy nghĩ thay đổi, người sợ làm gánh nặng, đôi khi tự ái và nhạy cảm hơn. Theo chuyên gia Elhelou, nếu bạn không chắc chắn người thân cao tuổi có thể thực hiện các kỹ năng IADL an toàn, trước hết hãy kiểm tra sức khỏe toàn diện. Một vài câu hỏi bạn cần trả lời gồm:

- Ông bà, cha mẹ có nhớ ăn uống, vệ sinh?

- Có bị sụt cân không?

- Có dấu hiệu mất nước không?

- Môi trường sống có an toàn không?

- Ông bà có đãng trí, hay quên uống thuốc, quên trả tiền không?

- Ông bà có dấu hiệu lũ lẫn trong thói quen sinh hoạt hàng ngày không?

- Có hay té ngã, gặp tai nạn hay không?

- Ông bà có tự chủ được việc bài tiết không?

- Có quên tắt thiết bị điện, khóa vòi nước khi ra khỏi nhà không?

Chuyên gia Elhelou khuyến nghị, nên đưa người cao tuổi đi thăm khám chức năng nhận thức và sức khỏe não bộ. Từ đó các gia đình có thể đưa ra quyết định ông bà liệu có thể sống tự lập hay không, dựa trên tinh thần tôn trọng quyền tự chủ của người cao tuổi. Hiện nay, có nhiều dịch vụ hỗ trợ chăm sóc người cao tuổi tại nhà, chăm sóc bán trú hoặc nội trú giúp người cao tuổi nâng cao chất lượng cuộc sống.

 

Nắng nóng cực đoan có thể đẩy nhanh quá trình lão hóa ở người già?

Nhà trẻ viện dưỡng lão: Khi người cao tuổi là người trông trẻ

Những người chủ động "đón tuổi già" ở viện dưỡng lão

Lợi ích của mô hình chăm sóc người cao tuổi bán trú