Tuổi trung niên - thường được dùng để chỉ những người từ 40-60 tuổi, là lứa tuổi trung gian, là thời điểm mà những dấu hiệu của lão hóa đã bắt đầu thể hiện rõ nét trên cơ thể và tâm trí của mỗi người – đôi khi theo những cách gây thất vọng hoặc khó chịu. Nhưng đó cũng là một cơ hội cho chúng ta thấy, chúng ta vẫn còn thời gian để điều chỉnh để cải thiện sức khỏe và hạnh phúc trong tương lai.

Trong một cuộc khảo sát gần đây, tờ NYTimes đã nhận được những câu trả lời về lứa tuổi trung niên, và tựu trung lại – theo các chuyên gia, có 7 vấn đề cần được quan tâm ở lứa tuổi này. Các chuyên gia đã chỉ ra nguyên nhân phát sinh và cách để trì hoãn sự lão hóa cũng như thay đổi những tác động xấu tới cơ thể.

Khối lượng cơ cũng bắt đầu suy giảm tự nhiên ở tuổi trung niên. Ngoài ra, khớp của chúng ta trở nên cứng hơn khi chúng ta già đi, những tích tụ của sự hao mòn có thể dẫn đến mô sẹo, từ đó có thể dẫn đến đau khớp. "Lúc này, cơ và gân mất đi một phần sự dẻo dai. Và khi bạn kết hợp các cơ yếu và khớp cứng với các chuyển động nhanh, xoắn hoặc lực mạnh, bạn có thể bị rách cơ và gân, thậm chí là gãy xương.”, tiến sĩ Arun Karlamangla, giáo sư y khoa tại Đại học California, Los Angeles, chuyên gia về lão khoa, cho biết.

Phụ nữ có nguy cơ bị thương cao hơn vì xương của họ yếu hơn khi estrogen giảm trong thời kỳ mãn kinh. "Bạn không thể cảm nhận được sự mất mật độ xương của mình, bởi nó không đau. Bạn sẽ không cảm thấy gì cho đến khi bạn bị gãy xương.", Tiến sĩ Stephanie Faubion, Giám đốc Trung tâm Sức khỏe Phụ nữ của Mayo Clinic và Giám đốc y khoa của Hiệp hội Mãn kinh Mỹ cho biết.

TÔI CÓ THỂ LÀM GÌ?

Tất cả những vấn đề này - sức mạnh cơ bắp, mật độ xương và sức khỏe khớp, đều có thể được cải thiện bằng cách tập thể dục. Tập luyện có thể bù đắp cho sự suy giảm khối lượng cơ và mật độ xương, và bài tập aerobic có lợi cho tim mạch và các vấn đề sức khỏe khác. Tiến sĩ Karlamangla cho biết: "Viên đạn bạc là hoạt động thể chất". Điều đó không chỉ đúng với các vấn đề về cơ và khớp mà còn đúng với hầu hết mọi thay đổi liên quan đến tuổi tác.

Tiến sĩ Karlamangla nói thêm rằng không có lý do gì khiến bạn trì hoãn bản thân trong quá trình tập luyện, chẳng hạn như chạy thay vì đi bộ hoặc tăng mức tạ mà bạn đang nâng. "Ngay cả một chút hoạt động thể chất cũng tốt cho sức khỏe nhưng để có được lợi ích lớn nhất, hãy hướng đến cường độ vừa phải hoặc mạnh mẽ.", Tiến sĩ Karlamangla nói. Ông cũng khuyên rằng, để đảm bảo, hãy tham vấn với huấn luyện viên cá nhân, chuyên gia vật lý trị liệu hoặc bác sĩ của bạn nếu bạn có chấn thương hoặc vấn đề sức khỏe cụ thể mà bạn cần lưu ý.

Trong nhiều thập kỷ, có một giả định rằng, người trung niên đột nhiên tăng cân vì quá trình trao đổi chất ở tuổi này giảm đi. Thế nhưng, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science năm 2021 đã đặt ra nghi ngờ về giả định này. Nghiên cứu cho thấy lượng calo mà mọi người đốt cháy, cả thông qua quá trình trao đổi chất khi nghỉ ngơi và các hoạt động hàng ngày của họ, thực sự khá ổn định từ độ tuổi 20 đến 60. Theo nghiên cứu, quá trình trao đổi chất diễn ra nhanh hơn từ thời thơ ấu đến tuổi vị thành niên và lại giảm xuống vào cuối tuổi trưởng thành.

Giáo sư nhân chủng học tiến hóa Herman Pontzer, Đại học Duke (Mỹ), người đứng đầu nghiên cứu, cho biết: "Mọi người đều nghĩ rằng nó sẽ suy giảm ở độ tuổi trung niên, nhưng hoàn toàn không phải vậy".

Theo Tiến sĩ Pontzer, một người đột ngột tăng cân ở tuổi trung niên phần nhiều là do sự tích tụ trong vài thập kỷ trước đó. Mọi người có thể không nhận ra cho đến khi họ bước vào tuổi 40 và nặng hơn khoảng 10kg so với khi họ còn là sinh viên, tương đương với việc tích tụ cân nặng từ 500gr đến khoảng 1kg cho mỗi năm. Ông nói thêm rằng việc tăng cân dần dần này thường là do mọi người ăn nhiều hơn một vài calo so với lượng calo mà cơ thể họ đốt cháy mỗi ngày.

Thế nhưng, không phải ai cũng đồng ý với kết luận của Tiến sĩ Pontzer. Tiến sĩ Susan Roberts, Khoa Nghiên cứu cơ bản, Trường Y Geisel thuộc Đại học Dartmouth (Mỹ), cho biết, một số thay đổi sinh học bắt đầu xảy ra ở tuổi trung niên có thể ảnh hưởng đến thành phần và quá trình trao đổi chất của cơ thể.

Đầu tiên, sự suy giảm tự nhiên về khối lượng cơ có thể thay đổi cách một người nhìn vào gương, đặc biệt là nếu họ đã tăng mỡ cơ thể trong nhiều năm. Tuy nhiên, sự thay đổi đó không ảnh hưởng lớn đến quá trình trao đổi chất – 500gr cơ chỉ đốt cháy nhiều hơn khoảng bốn calo mỗi ngày so với 500gr mỡ.

Một yếu tố lớn hơn góp phần làm chậm quá trình trao đổi chất là não, chiếm khoảng 20% năng lượng mà cơ thể sử dụng. “Ở độ tuổi này, số lượng tế bào não của chúng ta bắt đầu giảm dần khi trưởng thành và thể tích não ít hơn có thể có nghĩa là lượng calo đốt cháy ít hơn”, Tiến sĩ Roberts cho biết. "Tôi không nghĩ não là bộ phận duy nhất nhưng đó là một bộ phận quan trọng mà thực sự không được công nhận".

TẠI SAO DƯỜNG NHƯ CÂN NẶNG CHỈ TẬP TRUNG Ở VÙNG BỤNG?

Cả nam giới và phụ nữ đều có xu hướng phàn nàn về việc mỡ bụng tăng lên, đặc biệt là ở độ tuổi trung niên. Có bằng chứng cho thấy, đối với phụ nữ, lời phàn nàn này là có cơ sở. Ở tuổi mãn kinh, mức độ hormone thay đổi, mỡ bắt đầu tích tụ nhiều hơn ở bụng và ít hơn ở hông hoặc đùi. “Cơ thể chúng ta chuyển từ quả lê sang quả táo”, Tiến sĩ Faubion cho biết. "Điều đó không có nghĩa là bạn tăng thêm về cân nặng, nhưng xét trên tổng thể, đó là một sự thay đổi hơi tệ đối với phụ nữ", bà nói thêm.

Tiền mãn kinh có thể khiến phụ nữ thay đổi bất ngờ. Mãn kinh được định nghĩa là không có kinh nguyệt trong một năm và trung bình xảy ra ở độ tuổi khoảng 51. Nhưng phụ nữ có thể trải qua những biến động mạnh về chức năng buồng trứng và mức độ estrogen trong tối đa 10 năm trước khi họ ngừng kinh nguyệt, một số trường hợp có thể bắt đầu từ tuổi 35.

Theo Tiến sĩ Faubion, về mặt lịch sử, "chuyến tàu lượn siêu tốc" về hormone của thời kỳ tiền mãn kinh này đã bị các bác sĩ bác bỏ. Bà cho biết, "Chúng tôi từng nói với phụ nữ rằng, “Ồ, bạn vẫn có kinh nguyệt đều đặn, bạn không thể có các triệu chứng của thời kỳ mãn kinh”. Nhưng bây giờ chúng tôi biết rằng một phụ nữ thực sự có thể có các triệu chứng tương tự của thời kỳ mãn kinh và đang trong thời kỳ tiền mãn kinh".

Bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm là những triệu chứng được báo cáo thường xuyên nhất, nhưng cáu kỉnh, não sương mù và cảm giác lo lắng và trầm cảm cũng phổ biến. Nhiều phụ nữ bị gián đoạn giấc ngủ vì đổ mồ hôi đêm, mặc dù Tiến sĩ Faubion cho rằng những thay đổi về hormone có thể góp phần gây mất ngủ theo những cách khác.

Liệu pháp hormone có thể giúp ích, và nguy cơ tác dụng phụ thấp hơn khi bắt đầu sớm. Về mặt kỹ thuật, phương pháp điều trị này được chấp thuận cho các cơn bốc hỏa, khô âm đạo và ngăn ngừa mất xương, nhưng Tiến sĩ Faubion cho biết nó cũng có thể giúp cải thiện các triệu chứng về tâm trạng và giấc ngủ. Ở những phụ nữ tiền mãn kinh và vẫn có thể mang thai, bác sĩ có thể kê đơn thuốc tránh thai nội tiết tố để giúp điều chỉnh hormone thay thế.

TẠI SAO ĐIỀU NÀY CÓ THỂ XẢY RA VỚI NAM GIỚI?

Đôi khi, hormone là nguyên nhân. Mối quan tâm về testosterone thấp đã nhận được rất nhiều sự chú ý gần đây và mức độ giảm theo tuổi tác. Tuy nhiên, "hầu hết nam giới sẽ tiếp tục duy trì mức độ bình thường trong suốt cuộc đời", Tiến sĩ Shalender Bhasin, bác sĩ nội tiết tại Bệnh viện Brigham and Women's ở Boston (Mỹ), người nghiên cứu về liệu pháp testosterone, cho biết.

Khó có thể xác định chính xác có bao nhiêu nam giới bị thiếu hụt testosterone. Theo Hiệp hội Tiết niệu Hoa Kỳ, ước tính có từ 2 – 50% nam giới ở mọi lứa tuổi, với tỷ lệ ở nam giới trung niên từ 4 - 12% bị thiếu hụt testosterone. Đối với những người đàn ông đủ điều kiện bị thiếu hụt testosterone về mặt lâm sàng, còn được gọi là suy sinh dục, liệu pháp testosterone có thể giúp điều trị các triệu chứng của họ, bao gồm giảm khối lượng cơ, trầm cảm và mệt mỏi, cũng như ham muốn tình dục thấp.

Liệu pháp testosterone có mang lại lợi ích và an toàn cho những người đàn ông không bị suy sinh dục hay không chưa được xác định rõ. Phần lớn là do phương pháp điều trị này chưa được thử nghiệm lâm sàng trên nhóm này trong một quy mô lớn.

Tuy nhiên, ham muốn tình dục không chỉ có testosterone. Theo một ước tính gần đây, khoảng 1/4 nam giới trong độ tuổi từ 45 - 54 gặp khó khăn trong việc cương cứng và tỷ lệ này tăng theo tuổi tác. “Rối loạn cương dương có thể khiến nam giới tự ti và ít ham muốn quan hệ tình dục hơn”, Tiến sĩ Alan Shindel, giáo sư tiết niệu tại Đại học California, San Francisco (Mỹ) cho biết.

Rối loạn cương dương có thể xảy ra vì nhiều lý do, những lý do phổ biến bao gồm các vấn đề sức khỏe như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu và đái tháo đường. Những điều này có thể được điều trị bằng thuốc hoặc thay đổi lối sống, bao gồm tập thể dục và chế độ ăn uống lành mạnh. "Bất cứ điều gì tốt cho tim của bạn đều tốt cho dương vật của bạn và nó cũng sẽ tốt cho ham muốn tình dục của bạn", Tiến sĩ Shindel cho biết.

TẠI SAO ĐIỀU NÀY CÓ THỂ XẢY RA VỚI PHỤ NỮ?

Sự thay đổi nồng độ hormone ở tuổi trung niên cũng có thể ảnh hưởng đến ham muốn tình dục của phụ nữ - một cách gián tiếp hơn. Một số nghiên cứu về chủ đề này không cho thấy mối tương quan rõ ràng và nhất quán giữa sự suy giảm estrogen trong thời kỳ mãn kinh và ham muốn tình dục thấp, và điều trị bằng liệu pháp hormone estrogen dường như không làm tăng ham muốn tình dục, Tiến sĩ Holly Thomas - Đại học Pittsburgh cho biết.

Tuy nhiên, những phụ nữ thường xuyên bị bốc hỏa và mất ngủ có nhiều nguy cơ giảm ham muốn tình dục hơn, và tình trạng khô âm đạo xuất hiện ở một số phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh có thể khiến quan hệ tình dục trở nên đau đớn và do đó, họ không “muốn” nữa. Điều trị các triệu chứng này có thể cải thiện sức khỏe tổng thể của phụ nữ và do đó, cải thiện hứng thú của họ đối với tình dục.

Tiến sĩ Thomas cho biết, các yếu tố tâm lý đóng vai trò lớn hơn trong việc suy giảm ham muốn ở phụ nữ. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng chất lượng mối quan hệ, căng thẳng, mệt mỏi và các vấn đề sức khỏe khác, bao gồm cả trầm cảm, đều có ảnh hưởng đáng kể đến ham muốn tình dục của phụ nữ sau mãn kinh. Bà cho biết: "Khi tinh thần của bạn bị các tác nhân gây căng thẳng chiếm dụng, thì việc bạn không còn nghĩ về sự thân mật là điều dễ hiểu".

Tiến sĩ Shindel cho biết các vấn đề tâm lý xã hội cũng có thể gây ảnh hưởng đến nam giới, mặc dù họ có thể "gặp khó khăn trong việc chấp nhận rằng có bất kỳ khía cạnh tâm lý xã hội nào liên quan đến các vấn đề tình dục". Tuy nhiên, ông nói thêm, "Tôi luôn coi đó là điều bình thường đối với nam giới".

Nếu bạn lo lắng về ham muốn tình dục của mình, hãy nói chuyện với đối tác và cân nhắc đến việc gặp chuyên gia trị liệu. Bạn cũng có thể yêu cầu bác sĩ phụ khoa hoặc bác sĩ tiết niệu kiểm tra bất kỳ vấn đề sức khỏe thể chất nào.

Thể tích não đạt đỉnh ở độ tuổi 20 và sau đó giảm dần khi trưởng thành; quá trình mất mát tế bào và suy giảm các chức năng não này bắt đầu tăng tốc ở độ tuổi 50 và 60. Các vùng liên quan đến sự chú ý, trí nhớ và chức năng điều hành bị ảnh hưởng đặc biệt, từ đó có thể thay đổi một số khía cạnh của nhận thức, chẳng hạn như tốc độ suy nghĩ của bạn.

Tiến sĩ Lachman, nhà tâm lý học của Đại học Brandeis, cho biết: "Những thay đổi về trí nhớ mà chúng ta thấy ở tuổi trung niên thường không phải là dấu hiệu của chứng mất trí nhớ. Mọi người có thể có điều gì đó họ muốn nhớ, nhưng họ mất nhiều thời gian hơn để nhớ chỉ vì sự hoạt động chậm lại của hệ thần kinh trung ương".

Mặc dù mọi người đều trải qua những thay đổi ở độ tuổi này, nhưng tốc độ diễn ra và mức độ suy giảm nhận thức khác nhau tùy từng người. Sức khỏe và hành vi của chúng ta - đặc biệt là tập thể dục, chế độ dinh dưỡng, chất lượng giấc ngủ, kết nối xã hội và thử thách bản thân về mặt tinh thần - đều góp phần vào quá trình lão hóa não lành mạnh.

TS. Gagan Wig, Phó Giáo sư về khoa học hành vi và não bộ tại Đại học Texas ở Dallas, cho biết: "Đây là thời điểm đầu tiên chúng ta bắt đầu nhận thấy sự tách biệt này ở mọi người và đó là lý do tại sao đây là khoảng thời gian quan trọng để tìm hiểu".

Mặc dù hiếm gặp, chứng mất trí nhớ khởi phát sớm vẫn xảy ra và có thể liên quan đến di truyền. Dấu hiệu chính cho thấy có điều gì đó không ổn là nếu trí nhớ của bạn kém hơn nhiều so với những người cùng lứa tuổi hoặc nếu trí nhớ suy giảm nhanh chóng, Tiến sĩ Wig cho biết. Nếu bạn lo lắng rằng tình trạng mất trí nhớ của mình không bình thường hoặc nếu bạn có tiền sử gia đình mắc chứng mất trí nhớ khởi phát sớm, bạn nên đi khám bác sĩ.

Cũng theo TS. Wig, có một số nhận thức thực sự trở nên tốt hơn theo tuổi tác nhưng thường “bị đánh giá thấp”. “Mặc dù tốc độ nhận thức của bạn có thể giảm đi, nhưng kiến thức ngôn ngữ, kiến thức thế giới và khả năng tiếp cận thông tin ngữ nghĩa của bạn thực sự tăng lên”.

Kiến thức thế giới đến từ thông tin và kinh nghiệm mà một người tích lũy trong suốt cuộc đời, ông nói thêm. Một số nhà khoa học gọi đó là "trí thông minh kết tinh", những người khác có thể gọi đó là trí tuệ.

Không phải ngẫu nhiên mà việc sàng lọc nhiều bệnh mạn tính liên quan đến tuổi tác lại bắt đầu từ tuổi trung niên. Theo các nhà nghiên cứu, tuổi trung niên là thời điểm hành vi, tiếp xúc với chất độc hại và sự hao mòn chung trên cơ thể bắt đầu có những ảnh hưởng rõ rệt đến mỗi người. Ví dụ, nhiều thập kỷ tiếp xúc thường xuyên với chất gây ung thư ở mức độ nhỏ, như bức xạ UV từ mặt trời, có thể gây ra đột biến gene dẫn đến ung thư.

Ở phụ nữ, mãn kinh cũng làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh liên quan đến tuổi tác, đáng chú ý nhất là bệnh tim mạch. Các nhà khoa học cho rằng đó là do estrogen và các hóa chất khác mà buồng trứng sản xuất ra có tác dụng bảo vệ nhiều cơ quan trong cơ thể. Khi bước vào độ tuổi này, sự sụt giảm hàm lượng estrogen và các hóa chất do buồng trứng sản xuất làm tăng nguy cơ bệnh tật.

Tiến sĩ Karlamangla, bác sĩ lão khoa tại UCLA, cho biết: "Mặc dù phụ nữ có lợi thế sinh học hơn nam giới trước thời kỳ mãn kinh, nhưng một số khoảng cách giữa nam và nữ về nguy cơ tim mạch và nguy cơ chuyển hóa sẽ thu hẹp sau thời kỳ mãn kinh".

Một số xét nghiệm sức khỏe thông thường, như chụp nhũ ảnh và nội soi đại tràng, được thực hiện để phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm nhất có thể, giúp điều trị thành công hơn. Những xét nghiệm khác, như kiểm tra cholesterol và xét nghiệm đường huyết, nhằm theo dõi một vài khía cạnh sức khỏe thay đổi theo thời gian, để bác sĩ có thể biết liệu họ có cần can thiệp hay không và khi nào cần can thiệp.

Bạn nên kiểm tra huyết áp và cholesterol thường xuyên, ngay cả trước khi bước vào tuổi trung niên. Hãy xét nghiệm tiền đái tháo đường ở tuổi 35 và ở tuổi 45 nếu bạn thừa cân hoặc béo phì. Chụp nhũ ảnh được khuyến nghị bắt đầu từ 40 tuổi và bạn nên nội soi đại tràng lần đầu tiên ở tuổi 45. Quét mật độ xương không được khuyến nghị chính thức cho phụ nữ cho đến khi 65 tuổi, nhưng nếu bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh loãng xương, bạn nên trao đổi với bác sĩ về việc sàng lọc sớm hơn. Điều trị ung thư tuyến tiền liệt đã trở nên tinh tế hơn trong những năm gần đây và do đó, hãy có các khuyến nghị về việc sàng lọc; hãy hỏi bác sĩ để được hướng dẫn. Và nếu bạn hiện đang hoặc đã từng hút thuốc, hãy sàng lọc ung thư phổi bắt đầu từ 50 tuổi.

Tiến sĩ Lachman cho biết: “Những người ở độ tuổi trung niên thực sự kiệt sức vì họ có quá nhiều việc phải làm”.

Đó là tin xấu. Tin tốt là bạn được trang bị tốt hơn để xử lý tất cả những trách nhiệm đó so với khi bạn còn trẻ, TS. David Almeida, giáo sư về phát triển con người và nghiên cứu gia đình tại Đại học bang Pennsylvania, cho biết.

Trong hơn hai thập kỷ, Tiến sĩ Almeida đã khảo sát những người trưởng thành ở mọi lứa tuổi về mức độ căng thẳng hàng ngày của họ. Trái ngược với quan điểm cho rằng mọi người khốn khổ nhất ở tuổi trung niên, Tiến sĩ Almeida nhận thấy rằng, ít nhất là khi nói đến việc xử lý căng thẳng, mọi thứ có xu hướng trở nên tốt hơn theo tuổi tác. Điều đó có thể là do "đó là giai đoạn của cuộc sống mà chúng ta có khả năng kiểm soát tốt hơn", tiến sĩ Almeida nói. "Đây không hẳn là thời điểm khủng hoảng của cuộc sống như mọi người nghĩ. Về mặt cuộc sống hàng ngày, thực ra thì khá tốt, trung bình là vậy".

Nghiên cứu về sức khỏe cảm xúc đã chứng minh điều này. Tuổi trung niên không phải là thời kỳ hạnh phúc nhất của cuộc đời (tức là tuổi già), cũng không phải là thời kỳ căng thẳng nhất (tức là tuổi trưởng thành), nhưng nó tương đối ổn định. Tuy nhiên, một trong những nghiên cứu gần đây nhất của Tiến sĩ Almeida chỉ ra rằng mọi thứ có thể đang thay đổi. Ông phát hiện ra rằng tuổi trung niên hiện nay căng thẳng hơn so với những thập kỷ trước, có thể là do áp lực tài chính gia tăng.

Giải thích về quan điểm cho rằng mọi người khốn khổ nhất ở tuổi trung niên, TS. Susan Charles, giáo sư khoa học tâm lý tại Đại học California, cho rằng sự hài lòng với cuộc sống đạt mức thấp nhất ở tuổi trung niên vì đây là thời điểm mọi người bắt đầu suy ngẫm về cuộc sống của mình.

Tiến sĩ Charles cho biết: “Khi còn trẻ, chúng ta có những hy vọng và ước mơ, rằng khi lớn lên, chúng ta có thể trở thành tổng thống. Và ở tuổi trung niên, là thời điểm bạn nhìn lại những gì bạn có với những gì bạn hy vọng và mơ ước”. Nhưng, bà nói thêm, khi mọi người đến tuổi trưởng thành, hầu hết đều học được cách chấp nhận tất cả. Họ cảm thấy biết ơn vì những gì họ có và nghĩ rằng, "Ừ, tôi khá hài lòng với điều này."