Lạm dụng Corticoid dạng hít mùa lạnh: Tự mình hại mình!

Thuốc corticoid là "con dao 2 lưỡi" khi sử dụng trong điều trị bệnh

Corticoid: Con dao 2 lưỡi trong điều trị đau mắt đỏ

Glucocorticoid - con dao 2 lưỡi

Lạm dụng kháng sinh cho con: Lợi bất cập hại

Theo BS. Trường, thuốc corticoid là một ví dụ điển hình về "con dao 2 lưỡi", nếu dùng đúng thì sẽ là một vũ khí cực kỳ hiệu quả trong điều trị nhiều bệnh mạn tính nguy hiểm nhưng nếu dùng sai hoặc lạm dụng thì sẽ có nguy cơ bị nhiều biến chứng nguy hiểm. Nhưng ngay cả khi dùng đúng theo chỉ dẫn của thầy thuốc thì người bệnh vẫn có thể bị các biến chứng này, đặc biệt trong trường hợp dùng dài ngày. Ở Việt Nam, do chúng ta chưa tuân thủ đúng những nguyên tắc về chế độ kê đơn và bán thuốc theo đơn nên tỷ lệ người bị các biến chứng hoặc tác dụng phụ do dùng corticoid là khá cao.

 

Theo BS. Trường, những tác dụng phụ phổ biến và nguy hiểm của điều trị corticoid là: Loãng xương nhất là các xương cột sống, hậu quả là dễ bị gãy xương, lún xẹp cột sống; Giữ nước và muối gây phù và tăng huyết áp, nhất là huyết áp tâm thu; Rối loạn dung nạp glucose hoặc đái tháo đường; Viêm loét dạ dày, một số trường hợp bị chảy máu dạ dày; Dễ bị nhiễm khuẩn do thuốc corticoid ức chế hệ miễn dịch của cơ thể; Da mỏng, dễ bị xuất huyết dưới da khi tiêm truyền hoặc va đập; Các vết loét, vết mổ khó liền do corticoid ức chế quá trình liền vết mổ; Những tác dụng phụ khác có thể gặp là mất ngủ, rối loạn tâm thần, đục thuỷ tinh thể… 

Lạm dụng corticoid khiến trẻ chậm lớn, có nguy cơ đục thủy tinh thể sớm, suy tuyến thượng thận...

Trong đó, có những tác dụng phụ từ corticoid dạng hít cần được chú ý như:
Tác dụng phụ trên mắt:  Một số nghiên cứu dịch tễ học cho thấy, việc sử dụng các loại corticoid hít như budesonide, beclomethasone ở liều cao có thể làm tăng gấp 2 lần nguy cơ gây đục thủy tinh thể, mức nguy cơ có liên quan rõ rệt với cả liều dùng hiện tại và liều tích lũy liều theo thời gian dùng thuốc. Tuy nhiên, nguy cơ này được xác định là thấp hơn đáng kể so với các loại corticoid đường uống hoặc tiêm truyền  và cũng thấp hơn nhiều so với lợi ích do thuốc đem lại trong việc kiểm soát bệnh hen.  Do đó, những người có yếu tố tăng nhãn áp gia đình nếu phải dùng corticoid hít liều cao nên được đo nhãn áp trước điều trị và định kỳ trong quá trình dùng thuốc để kịp thời phát hiện và xử trí tai biến này.
Ảnh hưởng của việc dùng corticoid hít trên sự phát triển chiều cao của trẻ nhỏ: Một số nghiên cứu cũng cho thấy, những trẻ em bị giảm tốc độ phát triển khi dùng corticoid hít liều cao hoặc trung bình đều tăng tốc độ phát triển trở lại khi chuyển sang dùng liều thấp. Lợi ích của việc kiểm soát được hen trên sự phát triển chiều cao của trẻ có thể vượt qua nguy cơ của thuốc.
Tác dụng phụ trên xương: Loãng xương, gãy xương luôn là những biến chứng quan trọng liên quan đến việc dùng kéo dài các loại corticoid đường uống và tiêm truyền, điều này cũng làm tăng mối quan tâm về ảnh hưởng của corticoid hít đối với xương. Một số điều tra cắt ngang đã phát hiện tình trạng giảm khối lượng xương và mật độ xương ở những bệnh nhân hen dùng corticoid hít, tuy nhiên, rất khó để có thể khẳng định corticoid hít là nguyên nhân duy nhất gây ra tình trạng này... Việc theo dõi mật độ xương và bổ sung canxi là cần thiết ở những người bệnh hen có các yếu tố nguy cơ loãng xương và phải dùng corticoid hít liều cao.
Tác dụng phụ tại chỗ: Ho kéo dài, khản giọng và nhiễm nấm Candida miệng - họng (tưa miệng) là những biến chứng tại chỗ thường gặp nhất với các loại corticoid hít. Cần lưu ý là khản giọng thường không gây ra do nấm thanh quản, do đó, cũng không đáp ứng với việc điều trị các thuốc chống nấm. 
Dùng thuốc corticoid cần có sự tư vấn cẩn thận của thầy thuốc

Một tác dụng phụ nữa của thuốc corticoid đối với những người lạm dụng hoặc phải dùng thuốc liều cao trong thời gian dài là suy thượng thận. Khi điều trị corticoid liều cao và kéo dài (trên 2 tuần), sẽ ức chế sự sản xuất ACTH của tuyến yên theo cơ chế feedback ngược. Hậu quả là tuyến thượng thận ngừng hoạt động, thậm chí bị teo và BN sẽ bị rơi vào tình trạng suy thượng thận. Suy thượng thận là một trong những biến chứng thường gặp nhưng các triệu chứng không đặc hiệu và diễn biến âm thầm nên hay bị bỏ qua.

Do đó, theo BS. Trường, để phòng ngừa và hạn chế những tác dụng phụ, chỉ dùng corticoid để điều trị bệnh khi có chỉ định của thầy thuốc và khi các biện pháp điều trị bảo tồn khác đã thất bại. Hơn thế nữa, khi điều trị, người bệnh cần tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn tái khám của thầy thuốc để phát hiện sớm và xử lý kịp thời các tác dụng phụ do thuốc gây ra.

Khánh Hạ (H+, tổng hợp)
Mời quý vị độc giả đọc tin hàng ngày về chủ đề sức khỏe tại suckhoecong.vn trong chuyên mục Hô hấp