10 đột phá Y học làm thay đổi cách chăm sóc sức khỏe năm 2025

10 đột phá Y học thế giới làm thay đổi cách chăm sóc sức khỏe trong năm 2025.

Vaccine tiềm năng có thể phòng ngừa Alzheimer 

Một thí nghiệm thực tế quy mô lớn cung cấp bằng chứng thuyết phục nhất từ trước đến nay rằng vaccine phòng bệnh zona thần kinh (Shingles vaccine) có thể giúp giảm nguy cơ mắc Alzheimer và các dạng mất trí nhớ khác. Nghiên cứu tại Wales cho thấy, những người tiêm loại vaccine này có nguy cơ phát triển sa sút trí tuệ thấp hơn khoảng 20% trong vòng 7 năm so với người không tiêm, củng cố giả thuyết về vai trò của virus trong nguy cơ sa sút trí tuệ.

Hình ảnh 3D đầu tiên ghi nhận quá trình cấy phôi người

Các nhà nghiên cứu lần đầu tiên đã ghi lại hình ảnh và video 3 chiều theo thời gian thực về một phôi người đang cấy vào mô tử cung nhân tạo trong phòng thí nghiệm. Hình ảnh mới này cho thấy, giai đoạn cực kỳ quan trọng của quá trình mang thai và có tiềm năng cải thiện kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) – một yếu tố quyết định giúp giảm thất bại mang thai và sẩy thai.

Viên tránh thai cho nam giới tiến gần hiện thực

Lựa chọn tránh thai cho nam giới hiện vẫn chỉ giới hạn ở bao cao su và thắt ống dẫn tinh. Tuy nhiên, một loại thuốc uống tránh thai không dùng hormone đầu tiên dành cho nam giới đã vượt qua thử nghiệm an toàn giai đoạn đầu trên người. Thuốc hoạt động bằng cách ngăn một chất chuyển hóa của vitamin A liên kết với thụ thể ở tinh hoàn, tạm ngừng quá trình sản xuất tinh trùng. Hiệu quả này có thể đảo ngược khi ngừng thuốc, nhưng vẫn cần thử nghiệm lớn hơn để xác định hiệu quả thực tế trước khi được phê duyệt.

Cà phê và hệ vi sinh đường ruột

Một nghiên cứu lớn nhất từ trước đến nay về mối liên hệ giữa cà phê và hệ vi sinh đường ruột phát hiện rằng những người thường xuyên uống cà phê có hàm lượng cao của vi khuẩn có lợi Lawsonibacter asaccharolyticus – loài sản xuất butyrate, một dưỡng chất có lợi cho tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng. Các nhà khoa học hy vọng những phát hiện này sẽ giúp giải thích phần nào lợi ích sức khỏe lâu nay gắn với việc uống cà phê.

Hiểu biết mới về thuốc GLP-1

Thuốc GLP-1 là nhóm thuốc chủ vận thụ thể GLP-1, mô phỏng hormone tự nhiên trong ruột, giúp kiểm soát đường huyết (đái tháo đường type 2), giảm cảm giác thèm ăn, và hỗ trợ giảm cân, thường dưới dạng tiêm dưới da (bụng, đùi, mông).

Năm 2025, các nhà nghiên cứu đã làm sáng tỏ hơn cách các thuốc dựa trên glucagon-like peptide-1 (GLP-1) như Ozempic và Wegovy hoạt động trong cơ thể và não bộ. Nghiên cứu giải thích tại sao nhiều người dùng thuốc này thay đổi khẩu vị, thậm chí thấy một số loại thực phẩm trở nên kém hấp dẫn.

Dữ liệu cũng cho thấy, đa số người dùng ngừng thuốc sau khoảng hai năm, điều này đặt ra câu hỏi về ảnh hưởng lâu dài của việc dừng sử dụng thuốc vốn được thiết kế để dùng liên tục. Ngoài ra, nghiên cứu còn chỉ ra cả vai trò của di truyền trong việc không đáp ứng thuốc ở một số người và bằng chứng sơ bộ cho thấy thuốc GLP-1 có thể làm giảm cảm giác say rượu ở người dùng.

Bí ẩn của cúm gia cầm

Năm qua, virus cúm gia cầm H5N1 đã lan rộng trong đàn gia súc, gia cầm và động vật hoang dã tại Hoa Kỳ, với một số trường hợp lây sang người. Các nhà khoa học tiếp tục truy tìm cách virus nhảy qua các loài khác nhau và đánh giá mức độ sẵn sàng đối phó với nguy cơ đại dịch mới, điều này trở thành một trong những chủ đề nghiên cứu nổi bật trong năm 2025.

Những chất bổ sung thực sự có hiệu quả

Trong số hàng ngàn sản phẩm tăng cường miễn dịch hay giảm viêm, nghiên cứu đăng trên Tạp chí Khoa học thường thức của Mỹ (Scientific American) cho thấy, ba chất được chứng minh có hiệu quả đáng kể trong việc giảm viêm liên quan đến bệnh lý là: omega-3, curcumin và vitamin D.

Một phân tích mới cũng gợi ý rằng vitamin D có thể làm chậm quá trình rút ngắn telomere – là những trình tự lặp lại của DNA ở các đầu mút của nhiễm sắc thể liên quan đến lão hóa – mặc dù lợi ích lâm sàng thực tế còn cần chứng minh thêm và quá liều vitamin D có thể gây hại.

Chất khử trùng an toàn hơn cả thuốc tẩy

Acid hypochlorous – một chất diệt vi khuẩn đã được biết đến từ lâu, ngày càng được tìm thấy nhiều trong các sản phẩm chăm sóc da, có thể trở thành một chất khử trùng tiềm năng vượt trội hơn thuốc tẩy clo truyền thống vì sử dụng an toàn trên da và tiêu diệt nhiều mầm bệnh bằng cách tấn công thành tế bào. Tuy nhiên, nhược điểm hiện tại là khó bảo quản lâu dài, và các nhà nghiên cứu đang làm việc để cải thiện độ bền của chất này trước khi đưa vào sử dụng rộng rãi hơn.

Giảm buồn nôn nặng trong thai kỳ

Hyperemesis gravidarum, dạng ốm nghén nặng khiến người bệnh phải nhập viện và có thể gây nguy hiểm tính mạng, ảnh hưởng lên đến khoảng 3% thai phụ. Năm 2025, nhà khoa học Marlena Fejzo giành giải thưởng BioInnovation Institute & Science Translational Medicine nhờ phát hiện các gene chủ chốt liên quan đến tình trạng này.

Phát hiện này mở đường cho nghiên cứu điều trị mới trong tương lai, đồng thời câu chuyện cá nhân về hành trình của bà Marlena Fejzo khi vượt qua chứng ốm nghén nặng được chia sẻ trên Scientific American đã thu hút sự chú ý của cộng đồng y tế.

Giải Nobel Y học 2025 vinh danh tế bào điều hòa miễn dịch

Giải Nobel Y học năm 2025 được trao cho Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell và Shimon Sakaguchi với công trình nghiên cứu về cơ chế ngăn hệ miễn dịch tấn công cơ thể, một yếu tố then chốt trong phòng ngừa bệnh tự miễn. Công trình của họ tập trung vào tế bào T điều hòa (regulatory T cells) – thường được ví như “những người canh giữ hòa bình” của hệ miễn dịch – mở ra lộ trình mới cho điều trị ung thư, đái tháo đường type 1, viêm khớp dạng thấp và cải thiện kết quả ghép tạng.

 

7 đột phá y học được kỳ vọng thay đổi thế giới trong năm 2023

Đột phá y học: Tìm ra cách chuyển đổi các loại nhóm máu về nhóm máu O

Bước đột phá y học mới: Đã có thể chữa trị hoàn toàn HIV

Những đột phá y học ngỡ chỉ có trong phim viễn tưởng (P2)