Theo các nhà nghiên cứu, tâm trí của một người thường chẳng khác nào một chương trình phỏng vấn trên đài phát thanh, không ngừng lầm bầm ở phía sau khiến họ chẳng thể tập trung vào hiện tại… Ví như, nghiên cứu năm 2010 có tiêu đề “A wandering mind is an unhappy mind” (tạm dịch: Tâm trí xao nhãng là tâm trí không hạnh phúc) của hai Tiến sĩ Matt Killingsworth và Daniel Gilbert tại Đại học Harvard, chúng ta có thể dành tới 50% thời gian mình có để… suy nghĩ vẩn vơ! Như lên kế hoạch cho chuyến đi chơi sắp tới, lo lắng chuyện nọ chuyện kia, suy ngẫm về quá khứ, hay phán xét bản thân và người khác…

Tất cả những suy nghĩ này đều không có ích cho chúng ta. Các nhà khoa học thần kinh như Tiến sĩ Judson Brewer (2011) và J. Paul Hamilton (2016) cùng các cộng sự đã xác định nguồn gốc của sự xao nhãng là “mạng lưới chế độ mặc định” (DMN).

Đây là thuật ngữ chỉ một vùng não có liên quan đến không chỉ sự mất tập trung mà còn cả các rối loạn lo âu, tăng động giảm chú ý (ADHD) cũng như trầm cảm nặng (MDD).

Khi bị cuốn vào “vòng xoáy” của suy nghĩ vẩn vơ, chúng ta trở nên căng thẳng hơn và ít quan tâm đến bản thân cũng như người khác hơn, theo nghiên cứu dẫn đầu bởi Trợ lý Giáo sư Hooria Jazaieri năm 2016.

Hai nghiên cứu riêng biệt vào các năm 2009 và 2013 của Tiến sĩ Elissa Epel cùng cộng sự cũng chỉ ra mối liên hệ giữa mức độ xao nhãng cao với suy giảm thể chất và lão hóa sinh học nhanh hơn.

Có nhiều cách để khắc phục tình trạng “đầu óc suốt ngày trên mây”. Chúng ta có thể tập trung hơn vào hiện tại thông qua thiền định và thực hành chánh niệm. Đây là kết luận tuơng đồng của hai nghiên cứu riêng biệt đuợc thực hiện bởi Giáo sư Jon Kabat-Zinn (1990) và Tiến sĩ Judson Brewer cùng cộng sự (2011).

Nghiên cứu năm 1990 còn nhấn mạnh thiền chánh niệm (mindfulness meditation) có thể giúp giảm sự xao nhãng của tâm trí bằng cách tập trung sự chú ý vào hiện tại - quan sát và tiếp nhận mà không đánh giá hay phán xét.

Thiền từ bi và thiền tự từ bi có thể đẩy lùi các suy nghĩ vẩn vơ, đồng thời tăng cường sự quan tâm và lòng thương cảm đối với bản thân. Đó là đánh giá của nghiên cứu “Self-compassion and psychological well-being” (tạm dịch: Tự từ bi và sức khỏe tâm lý) năm 2004 của Phó Giáo sư Kristin Neff, cũng như nghiên cứu dẫn đầu bởi Trợ lý Giáo sư Hooria Jazaieri năm 2016.

Đặc biệt, thiền từ bi (loving-kindness meditation) nói chung có thể làm tăng cảm xúc tích cực của chúng ta đối với bản thân và người khác, giúp xây dựng niềm tin và kết nối xã hội mạnh mẽ hơn, theo nghiên cứu của Phó Giáo sư Cendri Hutcherson và cộng sự năm 2008.

Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc thực hành thiền từ bi thường xuyên có thể mang lại cho chúng ta nhiều kết quả tích cực. Vào cùng năm 2008, Tiến sĩ tâm lý học Barbara Fredrickson và các đồng nghiệp đã phát hiện ra rằng sau khi thiền từ bi hàng ngày trong vòng 7 tuần, những người tham gia nghiên cứu được trải nghiệm nhiều hơn các cảm xúc tích cực, chánh niệm, ý thức về mục đích sống và sự hỗ trợ từ xã hội, đồng thời sức khỏe được cải thiện.

Thực hành thiền từ bi bao gồm việc tập trung sự chú ý của bạn vào lòng thương cảm, thái độ trân trọng dành cho bản thân và người khác.

Như giáo viên thiền định Sharon Salzberg giải thích trong cuốn sách “Loving-kindness: The revolutionary art of happiness” (tạm dịch: Lòng từ bi: Nghệ thuật cách mạng của hạnh phúc) xuất bản năm 2002, quá trình này bắt đầu với một bài thực hành thiền có tên “làm bạn với chính mình”.

Cụ thể, bạn sẽ hít thở thật chậm rãi và đầy tỉnh thức, trong khi tự nhủ vài câu đơn giản để khẳng định sự an toàn, sức khỏe, bình an và hạnh phúc. Ví dụ, bạn có thể nói:

Nguyện cho tôi tràn đầy lòng từ bi.

Nguyện cho tôi được an toàn.

Nguyện cho tôi được khỏe mạnh.

Nguyện cho tôi được bình an và thoải mái.

Nguyện cho tôi được hạnh phúc.

Bạn sẽ tiếp tục thực hành bằng cách tự khẳng định tương tự với những người khác: “Nguyện cho bạn tràn đầy lòng từ bi…” và tất cả các câu còn lại. Đầu tiên là hướng tới một ân nhân (người đã đối xử tốt với bạn), sau đó là một người thân yêu, rồi một người có quan hệ bình thường, và cuối cùng là một người khó làm vừa lòng trong cuộc sống của bạn.

Tuy nhiên, đừng nghĩ đến một mối quan hệ cực kỳ khó khăn trừ khi bạn cảm thấy sẵn sàng. Trước đó, bạn có thể cần sự hỗ trợ của một chuyên gia tư vấn hoặc trị liệu để hiểu rõ hơn cảm xúc của mình dành cho người này.

Sau khi gửi gắm thiện ý đến những người này, bạn có thể mở rộng lòng từ bi đến tất cả những ai bạn quen biết và thậm chí tất cả chúng sinh, bằng cách nói: "Nguyện cho chúng ta tràn đầy lòng từ bi..." và tất cả những câu còn lại.

Sharon Salzberg cũng tin rằng thiền từ bi có thể xoa dịu cảm giác xa cách, cô đơn và sợ hãi, và các nghiên cứu dẫn đầu bởi Fredrickson (2008), Hutcherson (2008) và Jazaieri (2016) đều đồng quan điểm.

Bạn có thể tự mình thử phương pháp đơn giản này để có thêm sự tích cực trong cuộc sống và bình an trong tâm hồn!