Khi sự kém cỏi trở thành “vũ khí” trong tình yêu

Đôi khi không phải không biết làm, mà là cố tình giả vờ như không biết...

Một “chiến thuật” khéo léo

Theo chuyên gia tâm lý hôn nhân và gia đình Claudia de Llano, tác giả cuốn Bảy số phận của tình yêu (The Seven Destinies of Love), “sự kém cỏi được vũ trang hóa” (weaponized incompetence) là khi một người cố tình hoặc vô thức thể hiện sự kém cỏi để tránh phải làm việc gì đó. Khi đó, đối phương vì muốn công việc được hoàn thành sẽ tự nguyện làm thay. Lâu dần, mối quan hệ rơi vào tình trạng mất cân bằng: một người hoạt động quá mức, còn người kia gần như không chịu trách nhiệm gì.

Nguồn gốc của khái niệm

Thuật ngữ này được lan truyền mạnh mẽ trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok và Instagram, nơi người dùng chia sẻ những tình huống đời thường như bạn đời không biết giặt đồ, không biết nấu ăn hay dọn dẹp đúng cách để né tránh việc nhà. Tuy nhiên, ý tưởng về “sự kém cỏi có chủ đích” đã xuất hiện từ lâu.

Từ năm 1986, Tạp chí Kinh doanh Harvard (Harvard Business Review) đã từng mô tả cách những nhân viên “khéo léo kém cỏi” né tránh xung đột trong tổ chức, chỉ để rồi khiến vấn đề trở nên tồi tệ hơn. Nhà văn Jonathan Acuff (Tác giả của nhiều cuốn sách giúp thay đổi tư duy làm việc) sau đó mở rộng khái niệm này trong lĩnh vực lãnh đạo, gọi đó là “sự kém cỏi chiến lược” – khi con người chọn không giỏi ở một số việc để tập trung năng lượng cho điều quan trọng hơn. Tuy nhiên, trong tình yêu, việc này không phải là lựa chọn chiến lược, mà là một hình thức thao túng cảm xúc.

Vì sao con người lại giả vờ kém cỏi?

Theo các chuyên gia tâm lý, có 4 lý do phổ biến khiến một người sử dụng “sự kém cỏi” như một công cụ trong mối quan hệ.

Thứ nhất, đó là cách trốn tránh trách nhiệm. Nhiều người sử dụng sự vụng về để tránh làm việc nhà, chăm con, hoặc tham gia các hoạt động chung.

Thứ hai, đây có thể là cơ chế tự vệ để tránh sự khó chịu. Một số người cảm thấy lo lắng, sợ thất bại hoặc thiếu tự tin khi phải làm việc gì đó, nên “giả vờ không biết” để được người khác làm thay.

Thứ ba, sự kém cỏi có thể được dùng để tìm kiếm sự chú ý. Bằng cách thể hiện mình yếu thế hoặc bất lực, họ khiến đối phương thương cảm và quan tâm nhiều hơn.

Cuối cùng, trong các mối quan hệ có yếu tố kiểm soát, người ta có thể dùng “sự kém cỏi” như một cách thao túng tinh vi, khiến đối phương dần phụ thuộc vào họ.

Khi “không biết làm” là thật

Tất nhiên, không phải ai thể hiện sự vụng về cũng đang thao túng. Có những người thực sự thiếu kỹ năng như được nuông chiều từ nhỏ, ít khi phải làm việc nhà hoặc chưa bao giờ học cách tự lập. Trong trường hợp này, bạn có thể giúp đỡ, hướng dẫn và khuyến khích học hỏi, thay vì quy kết rằng họ đang “giả vờ”. Tuy nhiên, nếu sự thiếu năng lực ấy kéo dài và không có nỗ lực thay đổi, nó vẫn có thể trở thành gánh nặng cho mối quan hệ.

Tác động lên mối quan hệ

Khi một người liên tục né tránh trách nhiệm, đối phương sẽ cảm thấy kiệt sức và oán giận. “Bạn có thể vẫn yêu, nhưng tình yêu đi kèm sự thất vọng và cảm giác không được tôn trọng,” de Llano nói. Sự mất cân bằng này cũng làm suy giảm niềm tin, khiến mâu thuẫn dễ bùng nổ và giao tiếp trở nên lạnh nhạt. Lâu dần, hai người có thể mất kết nối cảm xúc, báo trước sự rạn nứt của mối quan hệ.

Cách khắc phục

Giải pháp đầu tiên là nhận diện khuôn mẫu: bạn có thường xuyên làm thay, hoặc có cảm giác “nếu mình không làm thì chẳng ai làm được”? Nếu có, đây là dấu hiệu mất cân bằng.

Tiếp theo, hãy trò chuyện thẳng thắn với người thương. Thay vì buộc tội, hãy cố gắng diễn đạt cảm xúc.

De Llano nhấn mạnh tầm quan trọng của lắng nghe tích cực, để cả hai hiểu động cơ và cảm xúc của nhau. Sau đó, cần thiết lập ranh giới và kỳ vọng rõ ràng rằng ai làm gì, khi nào, và làm đến đâu. Cuối cùng, hãy đánh giá lại định kỳ, cùng nhau điều chỉnh nếu cần.

Nhìn chung, một mối quan hệ bền vững không chỉ dựa trên tình cảm mà còn ở sự công bằng và tinh thần hợp tác. Khi mỗi người đều sẵn sàng học hỏi, chia sẻ và chịu trách nhiệm, “sự vô dụng” sẽ không còn là công cụ gây tổn thương, mà trở thành cơ hội để cả hai cùng trưởng thành và hiểu nhau hơn.

 

Xét nghiệm mẫu tóc giúp phát hiện sớm những rối loạn tâm thần ở trẻ

Podcast: Hành vi ăn tóc cảnh báo rối loạn tâm thần

“Khí cười”: Lạm dụng có thể gây tổn thương thần kinh, rối loạn tâm thần

Podcast: Rối loạn tâm thần gia tăng mạnh ở trẻ vị thành niên