Thuốc giả không vào bệnh viện, thực phẩm giả tràn lan trên thị trường!

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu chỉ đạo - Ảnh: Báo Đại biểu Nhân dân

"Hiểm họa" thuốc giả, thực phẩm giả

Sáng 21/8, tại Nhà Quốc hội, Ủy ban Văn hóa và Xã hội phối hợp cùng Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát tổ chức Phiên giải trình về việc thực hiện chính sách, pháp luật phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả.

Phát biểu khai mạc, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cảnh báo thuốc giả và thực phẩm giả không chỉ gây hại trực tiếp cho người sử dụng mà còn để lại hệ lụy lâu dài, thậm chí đe dọa tính mạng. Bà gọi đây là “hiểm họa” của xã hội. Muốn đi tới triệt tiêu hiểm họa, cần đánh giá khách quan, phân tích đúng hạn chế và đưa ra giải pháp khả thi, đúng địa chỉ - Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh bổ sung, các vụ việc trên không chỉ gây tác hại trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người tiêu dùng mà còn gây thiệt hại về kinh tế, gây xói mòn niềm tin xã hội, suy giảm uy tín của doanh nghiệp, tiềm ẩn nguy cơ mất trật tự an toàn xã hội. Do đó, ông yêu cầu các cơ quan phải giải trình thẳng thắn, làm rõ trách nhiệm, tránh né tránh.

Thuốc giả giảm mạnh, nhưng kẽ hở vẫn còn!

Phát biểu tại Phiên giải trình, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết: tỷ lệ thuốc giả, kém chất lượng có thể lên tới 50% đối với thuốc bán qua mạng. Đây là nguy cơ rất lớn khi thương mại điện tử ngày càng phát triển, trong khi người dân dễ bị cuốn vào hàng giá rẻ khó kiểm chứng.

Bộ trưởng cho biết, thuốc giả ở các nước kém phát triển, thu nhập thấp thường gồm rất nhiều loại, trong đó tập trung vào thuốc phòng, chống các bệnh mạn tính như tim mạch, ung thư, kháng sinh… nên hậu quả để lại đặc biệt nghiêm trọng. Với quy mô thị trường dược phẩm Việt Nam khoảng 7-10 tỷ USD, đây là “miếng mồi” cho nhiều doanh nghiệp làm ăn phi pháp.

Báo cáo tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết tỷ lệ thuốc giả ở Việt Nam đã giảm từ hơn 10% giai đoạn 1990-1991 xuống dưới 2% những năm gần đây, thấp hơn mức trung bình toàn cầu theo đánh giá của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Ông khẳng định: “Trong nhiều năm trở lại đây, không ghi nhận thuốc giả ở các cơ sở khám chữa bệnh, thuốc giả phát hiện chủ yếu ở các cơ sở bán lẻ hoặc qua các kênh bán hàng điện tử”.

Tuy vậy, ông Tuyên bày tỏ lo ngại khi gần đây cơ quan chức năng vẫn triệt phá nhiều đường dây sản xuất, buôn bán thuốc giả quy mô lớn, như vụ kháng sinh giả tại Hà Nội, Cần Thơ, Bến Tre hồi tháng 8/2024. Song song nhiều vụ thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả cũng bị xử lý. Ông chỉ rõ nguyên nhân: nhu cầu thuốc cho công tác khám chữa bệnh của nhân dân tăng cao, đặc biệt sau dịch COVID-19;  lợi nhuận trong hoạt động sản xuất, kinh doanh thuốc giả cao; tâm lý người dân chuộng hàng rẻ, tự điều trị; trong khi nhân sự làm công tác phòng chống thuốc giả của ngành y tế khá mỏng cả ở cấp Trung ương và địa phương; các trung tâm kiểm nghiệm tại các địa phương mặc dù đã được quan tâm đầu tư nhưng phần lớn trong số này chưa đáp ứng được yêu cầu.

Như vậy, việc không phát hiện thuốc giả trong cơ sở khám chữa bệnh là một tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, ngoài thị trường, hàng loạt vụ việc vẫn bị phát hiện và triệt phá tại các quầy thuốc nhỏ lẻ và kênh bán hàng trực tuyến - những nơi phổ biến để người dân tìm mua thuốc. Câu hỏi đặt ra là: làm thế nào để cơ quan chức năng siết chặt hơn việc lưu hành thuốc ngoài thị trường, và liệu chế tài xử phạt hiện nay đã đủ sức răn đe? Đây là nỗi băn khoăn chung của nhiều người tiêu dùng.

Thực phẩm giả: câu hỏi bỏ ngỏ về trách nhiệm?

Không chỉ dừng ở thuốc, câu chuyện thực phẩm giả đã làm nóng nghị trường. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Tạ Văn Hạ trực tiếp mang theo một hộp sữa nhập khẩu nghi là giả để chất vấn. Ông chỉ ra sản phẩm có nhãn mác đẹp, tem chống giả đầy đủ, nhưng khi quét mã vạch lại không hiện thông tin, liên hệ với nhà phân phối và sản xuất đều không được. Từ đó, ông đặt loạt câu hỏi:  “Nếu sản phẩm này là giả, trách nhiệm chính là của cơ quan nào? Cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát, hoạt động của quản lý thị trường dưới cơ sở như thế nào? Theo Nghị định 98, sản xuất hàng giả chỉ xử phạt đến 100 triệu đồng, còn sản phẩm giả bán giá 700.000-800.000 đồng/hộp, với lợi nhuận như vậy mà xử phạt mức đó đủ sức răn đe chưa?”

Trả lời, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân thừa nhận sản phẩm trên “nhiều khả năng là giả” nhưng để xử lý cần có kết quả kiểm nghiệm chính thức. Ông cho biết Bộ sẽ rà soát, nghiên cứu sửa đổi Nghị định 98 theo hướng siết chặt quy trình, rút ngắn thời gian phát hiện và xử lý. Đồng thời, Bộ khẳng định sẽ xử lý nghiêm cán bộ quản lý thị trường nếu có biểu hiện bao che cho sai phạm.

Tuy nhiên, sự băn khoăn vẫn còn. Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh tiếp tục chất vấn: “Nếu người dân nghi ngờ hàng giả thì báo cho ai, ai xử lý và xử lý bằng cách nào?”. Ông cho rằng sự thiếu rõ ràng trong quy định đã khiến người dân lúng túng, còn cơ quan quản lý thì chồng chéo trách nhiệm. Đây là khoảng trống cần được lấp đầy.

Ở góc độ ngành y tế, Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên cũng cảnh báo gian lận thương mại trong thực phẩm là vấn đề toàn cầu, đặc biệt với sản phẩm giá trị cao như sữa bột và thực phẩm bảo vệ sức khỏe. Ông dẫn chứng, từ 1/1/2024 đến 30/6/2025, cơ quan công an đã xử lý một số vụ việc sản xuất, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả và chứa chất cấm như vụ kẹo rau củ Kera; vụ sản xuất sữa giả tại Công ty cổ phần Dược quốc tế Rance Pharma, Công ty cổ phần Dược dinh dưỡng Hacofood Group…

Yêu cầu siết chặt trách nhiệm và chế tài quản lý

Đưa ra giải pháp, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết, Bộ Y tế đã tham mưu xây dựng luật và triển khai nhiều giải pháp. Cụ thể, 100% các lô vaccine và sinh phẩm đều được Viện Kiểm nghiệm vaccine và sinh phẩm quốc gia kiểm tra, đạt yêu cầu mới được cấp giấy chứng nhận xuất xưởng. Đối với các loại thuốc khác, bà Lan cho biết phải đảm bảo 100% đạt tiêu chuẩn mới được xuất xưởng. Bên cạnh đó, thuốc trong quá trình lưu thông phải được cơ quan quản lý chất lượng Nhà nước lấy mẫu ngẫu nhiên để kiểm tra chất lượng tại các cơ sở kiểm nghiệm Nhà nước.

Sau Phiên giải trình, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị Ủy ban Văn hóa và Xã hội sớm hoàn thiện Kết luận, trong đó phải phản ánh trung thực thực trạng, đưa ra kiến nghị và giải pháp thiết thực, khả thi, gắn với trách nhiệm và tiến độ cụ thể. Đồng thời, thường xuyên theo dõi, đôn đốc việc thực hiện kết luận của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.

 

Quyết liệt ngăn chặn, xử lý thuốc giả, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm giả

Cần làm rõ kẽ hở trong quản lý thực phẩm chức năng

Quản lý thực phẩm chức năng: Nhìn từ thế giới

Quyết liệt xử lý vi phạm, lành mạnh hóa thị trường thực phẩm chức năng