Vi nhựa và hormone: Mối liên hệ đáng lo ngại từ những vật dụng quen thuộc

Những hạt nhựa có kích thước siêu nhỏ đang ngày càng len lỏi và từng ngõ ngách cuộc sống, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khoẻ

Hormone là các chất truyền tin hóa học do cơ thể sản sinh, có vai trò điều hòa nhiều chức năng quan trọng như sinh sản, tăng trưởng, trao đổi chất và giấc ngủ. Sự cân bằng của hệ thống nội tiết có thể bị ảnh hưởng bởi căng thẳng, rối loạn giấc ngủ, tuổi tác và các yếu tố môi trường. Trong đó, nhựa và vi nhựa đang nổi lên như một tác nhân đáng lo ngại.

Nhựa xuất hiện phổ biến trong đời sống hiện đại, đặc biệt trong nhà bếp, từ hộp đựng thực phẩm, chai nước đến màng bọc và dụng cụ nấu ăn. Độ bền cao, nhẹ và tiện lợi khiến nhựa trở thành lựa chọn quen thuộc. Tuy nhiên, chính các đặc tính này lại đi kèm với nguy cơ phơi nhiễm hóa chất kéo dài.

Nhiều sản phẩm nhựa chứa các hợp chất per- và polyfluoroalkyl (PFAS), thường được gọi là “hóa chất vĩnh cửu” vì rất khó phân hủy. PFAS có thể tồn tại lâu trong môi trường, xâm nhập vào nguồn nước và thực phẩm, rồi đi vào cơ thể con người. Khi được hấp thu qua đường tiêu hóa, các hạt vi nhựa và PFAS có thể tích tụ trong nhiều cơ quan và đã được ghi nhận có liên quan đến một số bệnh mạn tính.

Gần đây, các nhà nghiên cứu tại Đại học Harvard đã phân tích dữ liệu từ Khảo sát Sức khỏe và Dinh dưỡng Quốc gia Mỹ để đánh giá mối liên hệ giữa PFAS và rối loạn hormone ở phụ nữ. Kết quả, công bố trên Tạp chí của Hiệp hội Y khoa Mỹ (JAMA Network Open), cho thấy một số loại PFAS có liên quan đến sự mất cân bằng nội tiết. Đáng chú ý, ngay cả mức phơi nhiễm thấp nhưng kéo dài cũng có thể gây tác động bất lợi đến hormone.

Các nhà khoa học cho rằng PFAS có thể hoạt động như chất gây rối loạn nội tiết bằng cách “bắt chước” acid béo và can thiệp vào các protein liên kết hormone trong cơ thể. Mặc dù nghiên cứu còn hạn chế và chưa thể khẳng định quan hệ nhân quả trực tiếp nhưng kết quả này bổ sung thêm bằng chứng về vai trò tiềm ẩn của vi nhựa đối với sức khỏe nội tiết.

Hiện nay, khoa học chưa có phương pháp hiệu quả để loại bỏ vi nhựa khỏi cơ thể con người. Vì vậy, giảm phơi nhiễm được xem là chiến lược thực tế nhất. Các chuyên gia khuyến nghị hạn chế sử dụng đồ nhựa trong bảo quản và chế biến thực phẩm, đặc biệt là khi tiếp xúc với nhiệt. Việc thay thế hộp đựng, chai nước và dụng cụ nấu ăn bằng thủy tinh, thép không gỉ hoặc gỗ có thể giúp giảm nguy cơ.

Một điểm đáng lưu ý là các sản phẩm nhựa màu đen, thường được làm từ nhựa tái chế, có thể chứa chất chống cháy thuộc nhóm hoá chất PFAS. Khi được dùng để nấu nướng hoặc hâm nóng thức ăn, các hóa chất này có khả năng ngấm vào thực phẩm.

Chai nước nhựa dùng một lần cũng được xác định là nguồn vi nhựa đáng kể. Một số nghiên cứu cho thấy chúng giải phóng vi nhựa nhiều hơn so với chai tái sử dụng. Để giảm rủi ro, việc chuyển sang chai thủy tinh hoặc thép không gỉ được xem là lựa chọn an toàn hơn.

Do nhựa đã được sử dụng rộng rãi trong nhiều thập kỷ, một số người có thể gặp các dấu hiệu rối loạn nội tiết như mệt mỏi kéo dài, thay đổi cân nặng không rõ nguyên nhân, rối loạn kinh nguyệt hoặc thay đổi tâm trạng. Khi xuất hiện những triệu chứng này, việc thăm khám bác sĩ nội tiết là cần thiết để được đánh giá và tư vấn phù hợp.

Nhìn chung, các bằng chứng hiện nay cho thấy vi nhựa không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là thách thức sức khỏe. Trong khi chờ đợi thêm các nghiên cứu chuyên sâu, việc chủ động giảm sử dụng nhựa trong sinh hoạt hằng ngày được xem là bước đi thận trọng để bảo vệ sức khỏe nội tiết lâu dài.

 

7 thói quen đơn giản giúp loại bỏ vi nhựa khỏi cuộc sống

“Vi nhựa ở khắp mọi nơi, trường tồn, vĩnh cửu!”

Con người hít vào phổi 70.000 hạt vi nhựa mỗi ngày

Hạt vi nhựa: “Kẻ giấu mặt” đe dọa đường huyết và lá gan