Kỷ nguyên mới trong cuộc chiến chống sa sút trí tuệ

Ước tính có khoảng 50 triệu người trên toàn cầu đang sống chung với chứng sa sút trí tuệ, hơn hai phần ba trong số họ ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình.

Năm 2024, những loại thuốc đầu tiên có khả năng thay đổi tiến trình của bệnh Alzheimer đã được đưa ra thị trường. Thuốc Lecanemab (do Tập đoàn Eisai của Nhật Bản và công ty Biogen của Mỹ phối hợp phát triển) và thuốc Donanemab (phát triển bởi công ty Eli Lilly của Mỹ) đã được phê duyệt bởi các cơ quan quản lý dược phẩm ở nhiều nước phương Tây, bao gồm cả Anh và Mỹ.

Giáo sư Jeff Cummings, chuyên gia về khoa học não bộ và sức khỏe tại Đại học Nevada (Mỹ), cho biết những tiến bộ khoa học đang trên đà tạo ra các loại thuốc có thể được sử dụng ngay cả ở những vùng sâu vùng xa và thiếu nguồn lực nhất, từ đó loại bỏ các rào cản về địa lý, kinh tế và xã hội để mọi người đều có cơ hội được hưởng những dịch vụ tốt nhất. Ông bày tỏ sự phấn khích về điều này, nhấn mạnh rằng chúng ta đã mở ra cánh cửa để hiểu và tác động vào sinh học của bệnh Alzheimer vì lợi ích của bệnh nhân.

Cả hai loại thuốc Lecanemab và Donanemab hoạt động bằng cách thúc đẩy cơ thể loại bỏ mảng amyloid trong não, một mảng bám não được cho là nguyên nhân chính gây ra bệnh Alzheimer, giúp làm chậm sự suy giảm nhận thức khoảng 30%. Hiện có 127 loại thuốc khác đang được thử nghiệm cho bệnh Alzheimer.

Mặc dù những tiến bộ này rất hứa hẹn, nhưng Giáo sư Cummings cũng thừa nhận những thách thức vẫn còn tồn tại. Giá thành cao (khoảng 20.000 đến 25.000 bảng Anh mỗi năm cho mỗi bệnh nhân, chưa kể chi phí xét nghiệm và chụp chiếu bổ sung), kỹ thuật sử dụng phức tạp (tiêm tĩnh mạch) và yêu cầu công nghệ tiên tiến để theo dõi bệnh nhân đồng nghĩa với việc những loại thuốc này chưa thể phổ biến rộng rãi trên toàn thế giới, đặc biệt là ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Hiện tại, chúng cũng chưa được cung cấp bởi Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) ở Vương quốc Anh.

Tuy nhiên, Giáo sư Cummings cho biết những loại thuốc này cung cấp bằng chứng quan trọng về cách nhắm mục tiêu vào chứng sa sút trí tuệ, mở ra cánh cửa cho nhiều liệu pháp mới, có thể được xuất khẩu trên toàn thế giới. Một số giải pháp tiềm năng đang được nghiên cứu, bao gồm:

- Xét nghiệm máu: Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã cho phép chẩn đoán bệnh Alzheimer dựa trên xét nghiệm máu như là tiêu chí tuyển chọn cho các thử nghiệm thuốc. Điều này có thể mở đường cho việc sử dụng xét nghiệm máu để chẩn đoán tại các phòng khám thay vì các phương pháp chụp chiếu tốn kém.

- Phương pháp tiêm dưới da: Kết quả thử nghiệm cho thấy các loại thuốc mới có thể được tiêm dưới da, mở ra khả năng điều trị tại nhà bởi y tá hoặc người chăm sóc tại nhà.

- Thuốc uống: Các nhà khoa học đang hướng tới việc phát triển thuốc dạng viên uống, tiện lợi hơn cho bệnh nhân. Dạng viên nén của Semaglutide (một loại thuốc được biết đến nhiều hơn với tên Ozempic, thường được tiêm để điều trị bệnh đái tháo đường nhưng cũng được sử dụng ngoài chỉ định để giảm cân) hiện đang được thử nghiệm cho bệnh Alzheimer và kết quả dự kiến sẽ có vào cuối năm 2025. Giáo sư Cummings, người đang chủ trì các thử nghiệm này, cho biết có lý do hợp lý để nghĩ rằng loại thuốc này sẽ hiệu quả bằng cách giảm viêm, một phần cơ bản của bệnh.

- Sự tham gia của các quốc gia thu nhập thấp và trung bình: Giáo sư Cummings kêu gọi sự tham gia nhiều hơn của các quốc gia này vào các thử nghiệm lâm sàng để nâng cao kiến thức về cách thuốc hoạt động ở các nhóm dân số khác nhau và tăng cường năng lực khoa học.Tiềm năng chữa trị và phòng ngừa

Về khả năng chữa trị dứt điểm bệnh Alzheimer, Giáo sư Cummings cho rằng điều đó là "khó khăn", nhưng ông tin rằng trong tương lai, chúng ta có thể kiểm soát các quá trình khởi phát bệnh và ngăn chặn bệnh phát triển trong não bộ.

Bệnh Alzheimer là nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng sa sút trí tuệ, ảnh hưởng đến suy nghĩ và hành vi của con người. Không có cách nào để đảo ngược quá trình tiến triển bệnh, nhưng việc phát hiện và điều trị sớm có thể giúp nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các chuyên gia tin rằng 40% số ca mắc Alzheimer có thể được ngăn ngừa bằng cách tập trung vào các yếu tố nguy cơ chính như hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia và ô nhiễm không khí.

 

Các hoạt động hàng ngày giúp giảm nguy cơ sa sút trí tuệ

Buồn ngủ vào ban ngày – dấu hiệu cảnh báo sớm sa sút trí tuệ

Cô đơn dai dẳng tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ

Bụng tích nhiều mỡ nội tạng, coi chừng nguy cơ mắc Alzheimer