6 nguyên nhân gây giãn đồng tử

Đồng tử là lòng đen của mắt, có khả năng co lại hoặc mở rộng để điều chỉnh lượng ánh sáng đi vào.

1. Tác dụng của thuốc

Một số loại thuốc, bao gồm cả thuốc kê đơn và không kê đơn có thể gây giãn đồng tử như một tác dụng phụ. Đơn cử như các thuốc nhỏ mắt sử dụng trong khám nhãn khoa, thuốc kháng cholinergic, thuốc điều trị Parkinson, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống co giật hoặc thuốc chống nôn. Những loại thuốc này tác động đến hệ thần kinh kiểm soát cơ vòng mống mắt, làm giảm khả năng co thắt của đồng tử. Nếu đồng tử giãn sau khi sử dụng các loại thuốc kể trên và không trở lại bình thường sau vài giờ, cần trao đổi với bác sĩ.

2. Chất kích thích và chất gây nghiện

Nhiều loại chất kích thích như cocaine, LSD, amphetamine hay cần sa có thể gây giãn đồng tử do tác động trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương. Ngược lại, các chất ức chế thần kinh như opioid (heroin, morphine, oxycodone...) thường làm đồng tử co nhỏ lại, nhưng cũng có thể gây rối loạn điều tiết nếu dùng liều cao hoặc kết hợp với thuốc khác. Trong bối cảnh sử dụng chất cấm, giãn đồng tử có thể đi kèm các dấu hiệu nghiêm trọng khác như mất kiểm soát thị lực, lú lẫn hoặc phản xạ chậm.

3. Tổn thương thần kinh và bệnh lý não

Giãn đồng tử có thể xuất hiện khi một số dây thần kinh bị tổn thương, đặc biệt là dây thần kinh sọ số 3 giúp kiểm soát hoạt động co giãn của đồng tử. Các nguyên nhân bao gồm chấn thương sọ não, khối u trong não, viêm não, giang mai thần kinh hoặc phình mạch não. Trong những trường hợp này, giãn đồng tử thường chỉ xảy ra một bên và kèm theo những triệu chứng nghiêm trọng khác như đau đầu dữ dội, rối loạn ý thức, hoặc thay đổi thị lực.

4. Chấn thương vùng mắt hoặc đầu

Một va đập mạnh vào mắt hoặc vùng đầu có thể làm tổn thương mống mắt hoặc dây thần kinh điều khiển đồng tử, dẫn đến giãn đồng tử tạm thời hoặc vĩnh viễn. Đây là một trong những dấu hiệu cảnh báo quan trọng trong các chấn thương nặng và có thể liên quan đến tăng áp lực nội sọ. Nếu sau chấn thương mà đồng tử không đều nhau, không phản ứng với ánh sáng hoặc người bệnh có dấu hiệu nôn ói, lơ mơ, cần đưa đi cấp cứu ngay lập tức.

5. Rối loạn thần kinh tự chủ

Một số hội chứng thần kinh hiếm gặp như hội chứng Adie có thể khiến một bên đồng tử giãn to bất thường và phản ứng rất chậm với ánh sáng. Đây là tình trạng mạn tính, thường gặp ở phụ nữ trẻ và chưa rõ nguyên nhân cụ thể. Ngoài ra, bệnh đau nửa đầu (migraine) cũng có thể gây giãn đồng tử tạm thời ở một bên, nhất là trong cơn đau cấp, do ảnh hưởng tới dẫn truyền thần kinh ở hệ giao cảm.

6. Ảnh hưởng tâm lý và cảm xúc

Các cảm xúc mãnh liệt như sợ hãi, phấn khích, hồi hộp hoặc căng thẳng cũng có thể khiến đồng tử giãn trong thời gian ngắn. Hiện tượng này là một phần của phản ứng "chiến đấu hay bỏ chạy" (fight-or-flight), khi cơ thể tăng mức cảnh giác và chuẩn bị phản ứng nhanh với nguy hiểm. Một số nghiên cứu thậm chí còn ghi nhận đồng tử giãn khi con người cảm thấy thu hút hoặc yêu thích điều gì đó như một cách cơ thể "phản ánh" sự chú ý và cảm xúc.Như vậy, giãn đồng tử tuy có thể là biểu hiện sinh lý bình thường, nhưng nếu xảy ra bất thường, đó có thể là tín hiệu cảnh báo quan trọng mà cơ thể đang cố gắng gửi đi. Quan sát kỹ các thay đổi của mắt chính là cách đơn giản để sớm phát hiện những rối loạn tiềm ẩn liên quan đến thần kinh, mắt hoặc toàn thân.

 

Kính râm: “Lá chắn” bảo vệ đôi mắt trong mùa Hè

Nước hoa hồng “giải cứu” đôi mắt mệt mỏi, thâm quầng

Bị căng thẳng thần kinh quá mức, bạn phải đối mặt với hệ lụy gì?

Con người có mất đi khả năng phản biện do AI?