Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới não bộ

Biến đổi khí hậu đang làm ảnh hưởng tới sức khoẻ của con người trên mọi mặt, đặc biệt là sức khỏe tinh thần

Trên thực tế, những tác động của biến đổi khí hậu đến sức khỏe tâm thần vẫn còn là một khía cạnh chưa nhận được sự quan tâm đầy đủ. Một số nghiên cứu khoa học gần đây đã chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa biến đổi khí hậu với các vấn đề về tâm lý như rối loạn tâm trạng, gia tăng hành vi hung hăng, giảm khả năng tập trung và học tập, thậm chí là nguy ngơ mắc các bệnh lý thần kinh như Alzheimer. 

Theo Clayton Page Aldern, tác giả cuốn “Trọng lượng của Thiên nhiên: Biến đổi khi hậu làm thay đổi não bộ như thế nào?” (The Weight of Nature: How a Changing Climate Changes Our Brains), nguyên nhân chính gây ra những biến đổi về tâm lý của con người là sự gia tăng nhiệt độ trung bình và các đợt nắng nóng cực đoan. Bên cạnh đó, các yếu tố môi trường khác như ô nhiễm không khí và sự lây lan của các mầm bệnh qua trung gian là ve, muỗi cũng góp phần không nhỏ vào tình trạng này. Tất cả đều chịu ảnh hưởng trực tiếp từ biến đổi khí hậu.

Vậy những biểu hiện cụ thể mà biến đổi khí hậu ảnh hưởng lên não bộ là gì?

Nóng tính

Một nghiên cứu của Tiến sĩ Kelton Minor tại Viện Khoa học Dữ liệu, Đại học Columbia (Mỹ) đã tiết lộ mối liên hệ đáng lo ngại giữa nhiệt độ cao và sự gia tăng hành vi tiêu cực trên mạng xã hội. Bằng cách phân tích hơn 8 tỷ bài đăng trên Twitter (hiện đã đổi tên là X), nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng số lượng bài đăng tiêu cực tăng đáng kể trong những ngày nắng nóng. Đặc biệt, trong đợt nắng nóng kỷ lục tại Tây Bắc Thái Bình Dương vào năm 2021, mức độ tiêu cực trong các bài đăng của người dân khu vực này đã tăng gấp 10 lần so với bình thường.

Bên cạnh đó, tác giả Clayton Page Aldern cũng nhấn mạnh, khi thời tiết đang ngày càng nóng dần lên, mọi người thường có xu hướng nóng tính dẫn tới leo thang các xung đột.

Suy giảm năng suất học tập và làm việc

Việc duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định quanh mức 37°C là vô cùng quan trọng. Chỉ cần nhiệt độ cơ thể chênh lệch khỏi mức này vài độ, chúng ta đã có thể phải đối mặt với các tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Theo tác giả Aldern, vào những ngày nắng nóng, các hệ thống điều hòa nhiệt độ tự nhiên trong não phải hoạt động hết công suất để làm mát mô não. Điều này dẫn đến việc năng lượng vốn được sử dụng cho các hoạt động tinh thần cao cấp như tư duy, giải quyết vấn đề sẽ bị chuyển hướng để phục vụ cho các chức năng cơ bản của cơ thể.

Nhiệt độ tăng cao và ô nhiễm không khí đang gây ra những hậu quả nghiêm trọng đến năng suất lao động và khả năng học tập của con người. Theo nghiên cứu của Tiến sĩ Jisung Park - nhà Kinh tế học về Môi trường và Lao động tại Mỹ, trong những ngày nóng nực, công nhân nhà máy và học sinh đều gặp khó khăn trong việc tập trung và hoàn thành công việc. Đặc biệt, ở một số nơi điều kiện kinh tế khó khăn, nơi điều hòa và các thiết bị làm mát không quá phổ biến, tình trạng này càng trở nên nghiêm trọng hơn, góp phần làm gia tăng khoảng cách thành tích học tập giữa các nhóm dân tộc. Không chỉ vậy, ô nhiễm không khí, đặc biệt là khí CO2 còn ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tư duy, phán đoán và khả năng chịu rủi ro của con người.

Gia tăng các bệnh về thần kinh

Ô nhiễm không khí kết hợp với nhiệt độ cao, xâm nhập trực tiếp vào não bộ qua đường hô hấp, gây ra tình trạng viêm nhiễm kéo dài. Tác giả Aldern khẳng định ô nhiễm không khí thực sự là một chất độc đối với não bộ. Nếu tình trạng viêm này tiếp diễn trong thời gian dài, nó có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như bệnh Alzheimer và Parkinson.

Hơn nữa, sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu cũng tạo điều kiện thuận lợi cho muỗi truyền bệnh sốt rét sinh sôi và mở rộng phạm vi hoạt động. Một trong những hậu quả nghiêm trọng của bệnh sốt rét là những tổn thương não bộ kéo dài, gây ra những thay đổi về cấu trúc và chức năng của não.

Trầm cảm, rối loạn lo âu và tự tử gia tăng

Biến đổi khí hậu không chỉ tàn phá môi trường tự nhiên mà còn gây ra những vết thương sâu sắc về tâm lý. Một số người mất đi tài sản do thiên tai như bão lũ, cháy rừng ngày càng gia tăng đang phải đối mặt với nguy cơ mắc các vấn đề về tâm lý. Thảm họa bão Harvey năm 2017 tại Texas là một ví dụ điển hình, khi hàng triệu người phải rời bỏ nhà cửa và đối mặt với tình trạng trầm cảm, rối loạn căng thẳng sau chấn thương kéo dài.

Thậm chí, nỗi lo sợ về tương lai do biến đổi khí hậu gây ra đã trở thành một căn bệnh tâm lý mới được các nhà khoa học đặt tên là “Ecoanxiety – Chứng lo lắng môi trường”. Tác giả  Aldern cũng đã chỉ ra, những thông tin tiêu cực về biến đổi khí hậu khiến nhiều người cảm thấy tuyệt vọng và sợ hãi.

Mặc dù mối liên hệ giữa biến đổi khí hậu và sức khỏe tâm thần ngày càng rõ ràng nhưng cơ chế sinh học đằng sau hiện tượng này vẫn còn là một câu hỏi mở. Nhiệt độ tăng cao có thể ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh, đặc biệt là các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, vốn đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa tâm trạng. Ngoài ra, giấc ngủ, một yếu tố quan trọng đối với sức khỏe tâm thần, cũng bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ. Tiến sĩ Minor chia sẻ, khi nhiệt độ ban đêm tăng cao, chất lượng giấc ngủ giảm sút sẽ dẫn đến việc gia tăng các vấn đề về tâm lý như trầm cảm và lo âu.

Con người có khả năng thích nghi tốt với điều kiện lạnh giá, tuy nhiên, việc thích ứng với nhiệt độ cao lại là một thách thức lớn. Để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu lên sức khỏe tâm thần, cần có những giải pháp toàn diện, bao gồm cả việc giảm thiểu lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính và các biện pháp thích ứng tại từng địa phương.

 

Dành 5 ngày mỗi tháng để chăm sóc sức khỏe tâm thần

Mạng xã hội và sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên tại Việt Nam

Sức khoẻ tâm thần ảnh hưởng thế nào tới sinh sản?

Mạng xã hội và sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên tại Việt Nam