Dùng thực phẩm chức năng nào để chống viêm hiệu quả?

Thực phẩm bổ sung như dầu cá, vitamin D hay curcumin được nhiều người lựa chọn để chống viêm

Viêm mạn tính nguy hiểm ra sao?

Theo bác sĩ Matthew Badgett, Hệ thống Cleveland Clinic (Mỹ), hiểu một cách đơn giản, viêm là cách hệ miễn dịch xử lý và phản ứng để bảo vệ cơ thể trước chấn thương, nhiễm trùng và bệnh tật. Mục đích của phản ứng này là loại bỏ các tác nhân xâm nhập như vi khuẩn, virus, dị nguyên hay độc tố, đồng thời dọn dẹp tổn thương để quá trình hồi phục bắt đầu.

Quá trình viêm làm tăng lưu lượng máu đến vùng bị ảnh hưởng, gây sưng, đỏ và nóng. Sau đó, cơ thể huy động “đội phản ứng nhanh” gồm bạch cầu và các tế bào viêm gọi là cytokine, kích thích gan sản xuất protein phản ứng C (CRP). Tất cả nhằm giúp cơ thể phục hồi và tái tạo mô tổn thương.

Viêm cấp tính là dấu hiệu cho thấy hệ miễn dịch đang hoạt động hiệu quả. Khi cơ thể lành lại, phản ứng này thường tự tắt.

Vấn đề xảy ra khi tình trạng viêm kéo dài quá lâu sau khi cơ thể đã hồi phục, hoặc không hề có chấn thương hay bệnh lý. Tình trạng này được gọi là viêm mạn tính. Ngay cả khi ở mức độ thấp, viêm mạn tính tích tụ theo thời gian, làm tăng nguy cơ mắc đái tháo đường, tim mạch, viêm khớp dạng thấp, bệnh viêm ruột hay lupus ban đỏ.

Cũng do viêm mạn tính diễn ra âm thầm, việc xác định và đo lường không hề đơn giản. Nguyên nhân gốc rễ của viêm mạn thường là do hệ miễn dịch hoạt động không nhịp nhàng, liên quan nhiều đến lối sống như ăn uống kém lành mạnh, ít vận động, thiếu ngủ, hút thuốc, uống rượu và căng thẳng kéo dài.

Trào lưu sử dụng thực phẩm bổ sung chống viêm  

Trong vài năm gần đây, thuật ngữ “viêm mạn tính” được nhiều người sử dụng để giải thích cho hàng loạt vấn đề sức khỏe mơ hồ: Mệt mỏi, đầy bụng, mụn, tăng cân, đầu óc kém minh mẫn… Từ đó họ cho rằng: Nếu kiểm soát được viêm, bạn sẽ khỏe mạnh hơn và cảm thấy tốt hơn bao giờ hết.

Hệ quả là hàng loạt sản phẩm “chống viêm”, đặc biệt là thực phẩm bổ sung bùng nổ trên thị trường. Người tiêu dùng dễ dàng bắt gặp các loại vitamin, khoáng chất, thảo dược với lời quảng cáo giúp giải quyết vấn đề sức khỏe mơ hồ này.

Theo bác sĩ Badgett, một số nghiên cứu cho thấy thực phẩm bổ sung có lợi cho sức khỏe, nhưng không phải thần dược. Tác dụng tích cực của các sản phẩm này chỉ được ghi nhận trong một vài trường hợp cụ thể:

Dầu cá  

Dầu cá là một trong những thực phẩm bổ sung được nghiên cứu nhiều nhất liên quan đến viêm và bệnh tự miễn. Thành phần chính là omega-3, một acid béo có tác dụng chống viêm và bảo vệ tim mạch.

Omega-3 có thể giúp ức chế các yếu tố gây viêm. Một nghiên cứu phân tích tổng hợp năm 2019 cho thấy omega-3 giúp cải thiện các chỉ dấu viêm ở người mắc đái tháo đường và bệnh tim mạch. Trong các thử nghiệm về viêm khớp dạng thấp, hầu hết đều ghi nhận dầu cá giúp giảm đau và sưng khớp.

Tuy nhiên, không phải ai nghĩ mình bị viêm cũng nên uống dầu cá. Người ăn ít cá là nhóm có thể hưởng lợi nhiều nhất. Dầu cá nồng độ cao có thể tương tác với thuốc chống đông máu, hạ huyết áp…

Nghệ

Nghệ chứa hoạt chất curcumin có thể ức chế cytokine và enzyme gây viêm, giúp giảm CRP, cải thiện viêm khớp và giảm đợt bùng phát bệnh tự miễn. Nghiên cứu năm 2021 cho thấy nghệ có bằng chứng khá tốt trong việc giảm phản ứng viêm ở người bị viêm khớp, viêm ruột và vảy nến.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo nghệ là một trong những thực phẩm bổ sung tiềm ẩn rủi ro cao nếu dùng không đúng cách. Nghệ có thể gây loãng máu, ảnh hưởng gan và không phù hợp với nhiều đối tượng.

Gừng

Gừng được sử dụng phổ biến để hỗ trợ tiêu hóa và chống viêm. Một số nghiên cứu cho thấy gừng chứa hợp chất chống viêm tương tự ibuprofen và có thể “tắt” một số gene gây viêm.

Nghiên cứu năm 2022 cho thấy gừng có tiềm năng cải thiện triệu chứng ở các bệnh viêm như viêm khớp dạng thấp, vảy nến, lupus.

Tuy nhiên, hiệu quả của gừng không đến ngay tức thì mà sử dụng lâu dài và đúng cách.

Vitamin D

Vitamin D hỗ trợ xương chắc khỏe, nâng cao miễn dịch và có thể mang lại tác dụng chống viêm. Một số bằng chứng cho thấy vitamin D giúp giảm nhẹ CRP, nhưng kết quả nghiên cứu còn hạn chế và không đồng nhất.

Thiếu vitamin D liên quan đến nhiều bệnh lý do viêm, song chưa rõ đây là nguyên nhân hay hệ quả. Nếu xét nghiệm máu cho thấy nồng độ vitamin D bình thường, bổ sung thêm cũng không chắc giúp giảm viêm.

Làm sao để giảm viêm an toàn?

Những người mắc bệnh liên quan đến viêm mạn tính có thể cải thiện sức khỏe khi sử dụng dầu cá, nghệ, gừng hoặc vitamin D, nhưng cần tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ.

Dù được quảng cáo là “tự nhiên”, thực phẩm bổ sung vẫn có thể gây tác dụng phụ và tương tác thuốc. Dầu cá liều cao có thể làm tăng nguy cơ chảy máu. Nghệ và gừng ảnh hưởng đến thuốc chống đông. Vitamin D dùng quá liều có thể gây ngộ độc.

Chuyên gia nhấn mạnh, thực phẩm chức năng chỉ mang tính hỗ trợ, không thể bù đắp cho thói quen ăn uống kém lành mạnh, hút thuốc, uống rượu, stress kéo dài. Người tiêu dùng cần duy trì lối sống khoa học, thực hiện chế độ ăn chống viêm kiểu Địa Trung Hải, ngủ đủ giấc và vận động đều đặn.

 

5 thực phẩm chống viêm tốt cho phụ nữ sau 50 tuổi

Người bệnh xương khớp cần cảnh giác với thuốc chống viêm Phenylbutazone

Thực phẩm nào có khả năng chống viêm?

5 thức uống chống viêm nên thưởng thức hàng ngày