Thực phẩm giả: “Hiểm hoạ” của xã hội

Dù sữa là loại mặt hàng được quản lý nghiêm ngặt nhưng nhiều sai phạm vẫn đang diễn ra.

Từ những băn khoăn của Đại biểu Quốc hội trên nghị trường

Trong Phiên giải trình về việc thực hiện chính sách, pháp luật phòng chống thuốc và thực phẩm giả vừa qua, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá và Xã hội Tạ Văn Hạ đã mang theo một hộp sữa được cho là giả để chất vấn Bộ Công Thương.

Theo ông Hạ, sản phẩm được quảng cáo là sữa non nhập khẩu từ Mỹ, đóng gói bắt mắt, đầy đủ nhãn mác và tem chống hàng giả có thể dễ dàng mua trên thị trường. Tuy nhiên, khi kiểm tra mã vạch lại không hề có thông tin. Còn số điện thoại được in trên bao bì cũng không thể liên lạc được. “Nếu sản phẩm là giả, trách nhiệm trả lời chính của sản phẩm này thuộc về đơn vị nào”, ông nói.

Trả lời chất vấn, Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho rằng với những đặc điểm về bao bì, sản phẩm được nêu “có khả năng cao là giả”, song để khẳng định cần có kết quả kiểm định, kiểm nghiệm. Ông cũng thừa nhận, do lợi nhuận quá lớn, tình trạng sản xuất và kinh doanh thực phẩm giả, thuốc giả khó có thể chấm dứt hoàn toàn. “Hiện các quy định pháp luật đã có, song vấn đề quan trọng là phát hiện và xử lý phải nhanh, nghiêm”, ông nhấn mạnh.

Đến thực tế trên các nền tảng thương mại điện tử

Thực trạng hàng hóa sữa “nghi giả” không chỉ là câu chuyện trên nghị trường. Trên các nền tảng thương mại điện tử hiện nay, tình trạng này không hề hiếm gặp. Người tiêu dùng có thể dễ dàng tìm thấy đủ loại sản phẩm sữa, từ sữa cho trẻ nhỏ ở mọi độ tuổi, sữa dinh dưỡng cho người bệnh, đến sữa bột dành cho người cao tuổi. Thế nhưng, số sản phẩm được cung cấp đầy đủ thông tin về nguồn gốc, thành phần dinh dưỡng, công dụng, đối tượng sử dụng và hướng dẫn dùng lại chỉ “đếm trên đầu ngón tay”.

Điều đáng nói là sự thiếu minh bạch này không chỉ xuất hiện ở những gian hàng nhỏ lẻ mà ngay cả trên các sàn thương mại điện tử có tên tuổi. Ví dụ, tại mục “Sữa” trên trang Chiaki.vn, sản phẩm “Sữa Kayoko grow IQ” chỉ được giới thiệu bằng vài dòng mô tả sơ sài, không hề đề cập đến thành phần, công dụng, đối tượng sử dụng, cách dùng hay tên nhà sản xuất. Với một sản phẩm dinh dưỡng liên quan trực tiếp đến sức khỏe, việc thiếu thông tin cơ bản như vậy là khó chấp nhận.

Một trường hợp khác, sản phẩm “Sữa Nutren Thuỵ Sĩ junior mẫu mới hỗ trợ tăng cân và phát triển toàn diện cho bé từ 1-12 tuổi”. Trên bao bì gốc được quảng cáo có in hình ảnh quốc kì Thuỵ Sỹ, nhưng ảnh chụp thật của sản phẩm lại không hề xuất hiện lá cờ này. Tuy cùng là 1 sản phẩm nhưng lại có tới 2 bao bì khác nhau, khiến người tiêu dùng khó lòng phân biệt.

Tình trạng tương tự cũng được ghi nhận trên Shopee và Lazada – 2 trong số những sàn thương mại điện tử lớn nhất tại Việt Nam. Nhiều sản phẩm sữa bày bán thiếu hẳn thông tin về nguồn gốc xuất xứ, trong khi đây là yếu tố then chốt để người tiêu dùng có thể đối chứng, đánh giá và quyết định mua hàng. Việc thiếu minh bạch trong khâu cung cấp thông tin không chỉ làm giảm niềm tin của người tiêu dùng, mà còn tạo điều kiện cho hàng giả, hàng nhái len lỏi, trà trộn với hàng thật mà khó bị phát hiện.

Có thể thấy, thực trạng trên cho thấy một nghịch lý: Các sàn thương mại điện tử luôn khẳng định kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng hàng hóa, song ngay trong nhóm sản phẩm nhạy cảm liên quan trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng như sữa, những lỗ hổng quản lý vẫn còn rất lớn. Khi đó, người tiêu dùng chính là bên chịu rủi ro nhiều nhất.

Và câu chuyện “quảng cáo” sữa quá đà

Được biết, nghị định 100/2014/NĐ-CP quy định rõ: Việc quảng cáo sữa cho trẻ dưới 24 tháng tuổi là hành vi bị cấm (bao gồm cả sữa thay thế sữa mẹ và sản phẩm dinh dưỡng bổ sung). Còn trong Nghị định 15/2018/NĐ-CP đối với sản phẩm sinh dưỡng cho trẻ từ 6-36 tháng tuổi, quảng cáo vẫn được phép tuy nhiên phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định và đặc biệt, phải có nội dung “Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sức khoẻ và sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ” đồng thời phải nêu rõ “Sản phẩm này là thức ăn bổ sung và được ăn thêm cùng sữa mẹ”.

Tuy nhiên đây cũng chính là vi phạm phổ biến nhất trên các trang thương mại điện tử. Cùng với đó, tình trạng quảng cáo lố cũng không hiếm gặp. Tiêu biểu, trong loạt bài viết được Chiaki.vn đăng tải có tiêu đề như “Top 10 sữa cho trẻ sơ sinh từ 0 – 6 tháng tuổi phát triển toàn diện” hay “Top 10 sữa công thức cho trẻ dưới 1 tuổi giúp tăng cân, phát triển chiều cao”, nhiều sản phẩm dành cho trẻ sơ sinh và trẻ dưới 1 tuổi vẫn được các chuyên gia y tế giới thiệu công khai.

Nhưng lướt xuống phía dưới, trang thương mại điện tử này lại kèm theo tuyên bố "miễn trừ trách nhiệm”. Trong đó nêu rằng thông tin chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho tư vấn y khoa?

Đáng chú ý, những nền tảng thương mại điện tử kể trên đều được Bộ Công Thương cấp phép hoạt động. Và vấn nạn này khiến người tiêu dùng đặt ra rất nhiều câu hỏi. Ai sẽ chịu trách nhiệm cuối cùng trong việc kiểm duyệt và đảm bảo tính chính xác của nội dung quảng cáo? Liệu đó là nhà sản xuất, nhà phân phối, hay chính sàn thương mại điện tử? Nếu chỉ một dòng miễn trừ có thể phủ nhận toàn bộ nghĩa vụ, thì quyền lợi của người tiêu dùng sẽ được bảo đảm bằng cách nào?

Nhìn chung, thực phẩm giả, đặc biệt là các sản phẩm sữa, không chỉ là vấn đề kinh tế hay quản lý thị trường, mà còn là câu chuyện liên quan trực tiếp đến sức khỏe và niềm tin của xã hội. Khi những hộp sữa nghi giả dễ dàng lọt qua nhiều tầng kiểm soát để bày bán công khai, khi các quảng cáo thổi phồng công dụng vẫn ngang nhiên xuất hiện trên sàn thương mại điện tử, người tiêu dùng đang phải đối mặt với những rủi ro hiện hữu mỗi ngày. Phiên giải trình tại Quốc hội đã gióng lên hồi chuông cảnh báo, song nếu không có sự phối hợp quyết liệt, đồng bộ từ các cơ quan chức năng và trách nhiệm cụ thể của từng chủ thể, những cảnh báo ấy sẽ chỉ dừng lại ở mức cảnh báo. Để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, điều cấp thiết là biến những lời hứa thành hành động, bịt kín mọi kẽ hở trong quản lý và xử lý nghiêm minh mọi hành vi gian lận, thay vì để người dân tự xoay sở trong “ma trận” thực phẩm giả.

 

Các loại thực phẩm giàu lycopene hơn cà chua tươi

Thủ tướng yêu cầu "quét sạch" thuốc, thực phẩm giả

Các loại thực phẩm giàu protein hơn trứng

10 loại thực phẩm giàu probiotic hơn sữa chua