Cha mẹ ứng xử thế nào khi trẻ có hành vi thiếu tôn trọng?

Hành vi thiếu tôn trọng ở trẻ cần được điều chỉnh sớm

Nhiều bậc phụ huynh cho rằng việc con cau có, lườm nguýt hay trả lời cộc lốc chỉ là nhất thời, do bướng bỉnh hoặc tuổi mới lớn. Thực tế, ngay từ lứa tuổi mẫu giáo, trẻ đã có thể bộc lộ sự chống đối. Biểu hiện thường gặp là phớt lờ lời nhắc, vùng vằng hoặc cố tình làm trái ý cha mẹ.

Nếu những hành vi này không được uốn nắn kịp thời, chúng sẽ dần hình thành thói quen. Khi trưởng thành, trẻ dễ gặp khó khăn trong việc xây dựng mối quan hệ, từ bạn bè, thầy cô cho đến chính người thân trong gia đình.

Chính vì những hậu quả lâu dài như vậy, cha mẹ không thể xem nhẹ hành vi thiếu tôn trọng ở trẻ. Dưới đây là các giải pháp cha mẹ có thể áp dụng, giúp con thay đổi hành vi.

1. Lắng nghe cảm xúc của con 

Nhiều hành vi thiếu tôn trọng không xuất phát từ việc trẻ “hư”, mà là cách con bộc lộ cảm xúc tiêu cực chưa được giải tỏa. Con có thể đang căng thẳng ở trường, cảm thấy bị bỏ rơi trong gia đình hoặc ghen tị với em. Vì chưa biết diễn đạt bằng lời, trẻ dễ chọn hành vi tiêu cực để gây sự chú ý. Nếu cha mẹ chịu khó lắng nghe, con sẽ học được cách chia sẻ cảm xúc thay vì chống đối.

2. Hướng dẫn con cư xử lại cho đúng

Khi trẻ nói chuyện thiếu lễ phép, thay vì nổi giận ngay lập tức, cha mẹ nên yêu cầu con nói lại cho đúng mực. Ví dụ, nếu con nói gắt: “Mẹ đưa con cái áo đó”, bạn có thể nhẹ nhàng đáp: “Con thử nói lại một cách nhẹ nhàng hơn xem nào”.

Việc này giúp trẻ tự điều chỉnh thái độ mà không bị tổn thương lòng tự trọng. Đó cũng là cách rèn luyện kỹ năng giao tiếp và kiểm soát cảm xúc.

3. Đưa ra hình thức xử lý phù hợp

Khi trẻ cư xử thiếu tôn trọng, cha mẹ cần có phản hồi ngay lập tức. Hình thức xử lý nên dựa trên độ tuổi của con và mức độ nghiêm trọng của hành vi.

Với trẻ nhỏ, có thể hướng dẫn con ngồi ở một góc yên tĩnh để bình tĩnh lại, thường được gọi là “góc bình tĩnh” (calm-down corner). Đây không phải là hình phạt, mà là khoảng thời gian, không gian giúp con tự kiểm soát cảm xúc.

Với trẻ lớn hơn, cha mẹ có thể thiết lập ranh giới rõ ràng, chẳng hạn khẳng định: “Mẹ sẽ không chấp nhận cách con nói chuyện như vậy” hoặc “Trong gia đình này, chúng ta không dùng lời lẽ làm tổn thương nhau”.

Điều quan trọng là sự xử lý phải rõ ràng, nhất quán, và mang tính giáo dục. Mục tiêu là để trẻ hiểu hành vi sai cần được điều chỉnh, chứ không phải để con sợ hãi.

4. Dạy con sửa sai bằng hành động, không chỉ lời nói

Trong giáo dục hiện đại có khái niệm “restitution” - sửa sai bằng hành động cụ thể. Trẻ cần hiểu rằng một lời xin lỗi là cần thiết nhưng chưa đủ.

Nếu con lỡ hỗn với em, cha mẹ có thể hướng dẫn con làm một việc tốt cho em, như giúp dọn đồ chơi hoặc lấy nước. Những hành động này giúp trẻ nhận ra trách nhiệm của mình và học cách bù đắp lỗi lầm một cách thực tế.

5. Giao tiếp tích cực, tránh đe dọa

Thay vì nói: “Nếu không dọn đồ thì khỏi chơi”, hãy đổi thành: “Khi con dọn xong đồ, mẹ con mình sẽ cùng chơi”. Cách nói tích cực tạo cảm giác lựa chọn và hợp tác, thay vì áp đặt và kiểm soát. Trẻ sẽ dần nhận ra rằng hành vi đúng - đem lại kết quả tích cực, từ đó hình thành động lực để thay đổi.

Điều cần lưu ý là không nên lặp lại yêu cầu quá nhiều lần. Nếu bạn nhắc đi nhắc lại, trẻ sẽ học được rằng “cứ chờ thêm một chút thì cha mẹ cũng sẽ bỏ qua”.

6. Trò chuyện sau mỗi tình huống

Sau khi mọi chuyện đã lắng xuống, cha mẹ nên dành thời gian để trò chuyện với con. Có thể bắt đầu bằng một câu nhẹ nhàng như: “Con có hiểu vì sao mẹ không vui lúc nãy không?”.

Đây là lúc con dễ lắng nghe và sẵn sàng suy nghĩ lại. Khi con đã ý thức được hành vi sai, hãy cùng con phân tích điều gì khiến con phản ứng như vậy, và tại sao cần thay đổi. Trò chuyện sau các tình huống luôn có tác dụng dạy con sâu sắc hơn, thay vì la mắng con thường xuyên.

7. Nhắc nhở trước khi con mắc lỗi

Thay vì đợi đến khi trẻ phạm lỗi mới can thiệp, cha mẹ nên chủ động nhắc nhở con trước những tình huống dễ phát sinh xung đột. Ví dụ, trước khi đi đến nhà họ hàng hoặc nơi đông người, có thể nói: “Lát nữa mình sẽ gặp người lớn. Con nhớ nói chuyện lễ phép và không chen ngang nhé”.

Những nhắc nhở nhẹ nhàng như vậy giúp trẻ chuẩn bị tinh thần, chủ động kiểm soát hành vi tốt hơn.

 

Rối loạn nhịp tim có di truyền không, con cái có nguy cơ mắc bệnh không?

Vận động cùng con – Chìa khóa để cha mẹ thêm gắn kết với con cái

Khoa học nói gì về phong cách nuôi dạy con cái?

5 điều phụ huynh không nên ép buộc con cái