Có nên dùng thuốc chống trầm cảm khi mang thai?

Mẹ bầu muốn sử dụng bất kì loại thuốc nào cũng cần phải hết sức thận trọng và có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa

Cân nhắc giữa lợi ích và rủi ro

Theo đó, khoảng 1/5 phụ nữ sẽ trải qua trầm cảm hoặc lo âu trong thai kỳ hoặc năm đầu sau sinh, được gọi là rối loạn tâm trạng và lo âu chu sinh (PMAD). Phần lớn trường hợp không được điều trị đầy đủ, khiến họ vẫn phải đối mặt với triệu chứng dai dẳng.

TS. Julia N. Riddle thuộc Trường Y khoa Đại học Bắc Carolina (UNC - Chapel Hill, Mỹ) cho rằng đây không chỉ là vấn đề dùng thuốc hay không, mà là cân nhắc giữa 2 loại rủi ro: rủi ro khi để bệnh không được điều trị và rủi ro tiềm ẩn của thuốc. Nếu không điều trị, phụ nữ mang thai có nguy cơ dinh dưỡng kém, bỏ lỡ các lần khám thai, sử dụng chất kích thích, tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh, khó gắn bó với trẻ và tỷ lệ cho con bú thấp.

Bên cạnh đó, theo TS. Emily Miller thuộc Bệnh viện Northwestern (Mỹ), các rối loạn sức khỏe tâm thần hiện là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong mẹ ở Mỹ.

Những điều cần biết SSRI

Nhóm thuốc được nghiên cứu nhiều nhất là SSRI (thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc). Hầu hết dữ liệu đến từ các nghiên cứu quan sát, vốn khó tách biệt ảnh hưởng của thuốc với ảnh hưởng của chính bệnh trầm cảm. Những nghiên cứu gần đây với phương pháp khoa học chặt chẽ hơn cho thấy:

- Không tăng nguy cơ sảy thai khi đã điều chỉnh theo mức độ bệnh.

- Không làm tăng dị tật bẩm sinh theo các nghiên cứu quy mô lớn tại Mỹ và châu Âu.

- Nguy cơ sinh non hoặc nhẹ cân khi sinh có thể hơi cao, nhưng cũng gặp ở phụ nữ trầm cảm không điều trị; khi phân tích sâu, mối liên hệ giữa SSRI và sinh non hầu như biến mất.

- Nguy cơ tăng áp phổi dai dẳng ở trẻ sơ sinh (PPHN) tăng nhẹ khi dùng SSRI cuối thai kỳ, nhưng tỷ lệ vẫn thấp (khoảng 0,3%).

- Không tăng nguy cơ ADHD hoặc rối loạn phát triển thần kinh, và bằng chứng về mối liên hệ với tự kỷ hiện không thuyết phục.

- Hội chứng thích nghi sơ sinh tạm thời có thể xảy ra ở khoảng 25% trẻ tiếp xúc với SSRI, nhưng chỉ kéo dài dưới 48 giờ và tự hồi phục.

Điều này cho thấy rủi ro có tồn tại nhưng đa phần ở mức thấp, trong khi việc ngừng thuốc đột ngột có thể dẫn đến tái phát trầm cảm, gây hại cho cả mẹ và thai nhi.

Lựa chọn điều trị cá nhân hóa

Các chuyên gia khuyến nghị thai phụ nên thảo luận với bác sĩ về tình trạng sức khỏe tâm thần, tiền sử bệnh, mức độ nghiêm trọng của triệu chứng và lựa chọn điều trị. Một số thuốc SSRI nhất định có nhiều dữ liệu an toàn và thường được ưu tiên.

Bác sĩ có thể cân nhắc giảm liều hoặc kết hợp liệu pháp không dùng thuốc như trị liệu tâm lý, thiền định, hoặc nhóm hỗ trợ. Tuy nhiên, với trường hợp trầm cảm nặng hoặc có kèm lo âu, thuốc vẫn là lựa chọn hiệu quả nhất. Quan trọng là duy trì liều thấp nhất có tác dụng, thay đổi thuốc chỉ khi có chỉ định và không tự ý ngừng thuốc.

Một số vấn đề cần lưu ý

Quyết định sử dụng thuốc chống trầm cảm khi mang thai không nên được đưa ra một cách vội vàng hoặc dựa trên thông tin chung chung. Việc đánh giá phải cá nhân hóa, xem xét cả tình trạng tâm thần hiện tại, các lần mang thai trước, nguy cơ của thuốc và nguy cơ của việc không điều trị.

TS. Miller nhấn mạnh: “Điều tốt nhất là cung cấp đầy đủ lựa chọn điều trị để phụ nữ có thể đưa ra quyết định sáng suốt, an toàn cho cả mẹ và con”. Nếu đang dùng thuốc chống trầm cảm, hãy trao đổi với bác sĩ trước khi thay đổi liều hoặc ngừng thuốc, đặc biệt là khi đang mang thai hoặc có kế hoạch mang thai.

 

Tăng bao nhiêu cân khi mang thai là hợp lý?

Podcast: Có nên kiêng dứa khi mang thai?

Bổ sung vitamin D khi mang thai giúp trẻ phát triển trí tuệ tốt hơn

Podcast: mang thai có được ăn đào không?