Tuổi thơ hạnh phúc có thể giúp trẻ giảm chứng rối loạn ăn uống

Những người có tuổi thơ đẹp thường có nguy cơ mắc chứng rối loạn ăn uống thấp

Từ những tổn thương tuổi thơ đến nguy cơ rối loạn ăn uống

Trong nhiều năm qua, giới khoa học đã chứng minh rằng trẻ em bị lạm dụng hoặc bỏ bê thường có nguy cơ cao mắc rối loạn ăn uống như ăn vô độ, chán ăn hay cuồng ăn. Những trải nghiệm tiêu cực này có thể phá vỡ mối quan hệ tự nhiên của trẻ với thực phẩm, khiến thức ăn trở thành công cụ để bù đắp thiếu thốn tình cảm hoặc kiểm soát nỗi lo âu.

Tuy nhiên, nghiên cứu mới do nhóm chuyên gia tại Đại học Houston (Mỹ) và Đại học Quốc gia Pusan (Hàn Quốc) thực hiện chỉ ra một hướng nhìn khác: Những ký ức hạnh phúc và sự nuôi dưỡng tích cực từ gia đình, trường học và cộng đồng có thể đóng vai trò như một “lá chắn” bảo vệ, làm giảm nguy cơ phát triển các hành vi ăn uống rối loạn khi trẻ trưởng thành.

Trong công trình này, các nhà nghiên cứu khảo sát hơn 1.600 sinh viên Đại học Houston (Mỹ). Họ thu thập thông tin về trải nghiệm thời thơ ấu cả tích cực lẫn tiêu cực và so sánh với thói quen ăn uống hiện tại của sinh viên.

Kết quả cho thấy, những sinh viên từng trải qua nhiều trải nghiệm tiêu cực và ít nhận được sự hỗ trợ tích cực có nguy cơ cao nhất, với khả năng mắc rối loạn ăn uống tăng tới 63%. Ngược lại, nhóm sinh viên có tuổi thơ ít tổn thương nhưng lại nhận được nhiều sự nâng đỡ và tình yêu thương có nguy cơ rối loạn ăn uống thấp hơn từ 20% đến 41%.

TS. Craig Johnston, tác giả chính của nghiên cứu, nhấn mạnh: “Ngay cả khi học sinh có nhiều trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu, sự hiện diện của những trải nghiệm tích cực cũng làm giảm tác động của chúng đối với hành vi ăn uống không lành mạnh.”

Tại sao tuổi thơ tích cực lại có tác dụng bảo vệ?

Các chuyên gia giải thích rằng một tuổi thơ hạnh phúc góp phần hình thành nền tảng tâm lý vững chắc. Trẻ em được sống trong môi trường ấm áp, gắn kết thường phát triển khả năng điều chỉnh cảm xúc và đối phó với căng thẳng hiệu quả hơn. Khi bước vào giai đoạn dễ xuất hiện lo âu, áp lực học tập, ngoại hình (giai đoạn thanh thiếu niên và trưởng thành), những kỹ năng này giúp trẻ ít tìm đến thức ăn như một cơ chế giải tỏa.

Ngược lại, thiếu sự hỗ trợ tích cực khiến trẻ dễ hình thành mối liên hệ không lành mạnh với thực phẩm: ăn để trấn an, nhịn ăn để kiểm soát, hoặc cuồng ăn để thoát khỏi cảm xúc tiêu cực.

Ý nghĩa đối với gia đình và cộng đồng

PGS. Cynthia Yoon (Đại học Quốc gia Pusan - Hàn Quốc) nhấn mạnh: “Cuộc sống gia đình có thể ảnh hưởng sâu sắc đến hành vi lành mạnh trong tương lai. Do đó, điều quan trọng là cha mẹ, người chăm sóc, thầy cô và cả hàng xóm cần tạo ra môi trường nuôi dưỡng ấm áp, quan tâm và không thù địch.”

Điều này không chỉ bao gồm tình yêu thương trực tiếp từ cha mẹ mà còn là sự nhất quán trong sinh hoạt gia đình, các bữa cơm chung, các thói quen tích cực như cùng nhau vận động, chia sẻ câu chuyện hằng ngày. Cảm giác thuộc về cộng đồng từ câu lạc bộ xã hội, nhà thờ, nhóm bạn bè cũng được chứng minh là yếu tố củng cố khả năng chống chọi với hành vi ăn uống rối loạn.

Vai trò của nhà trường và hệ thống y tế

Ngoài gia đình, các trường đại học cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa. TS. Johnston cho rằng việc sàng lọc sinh viên về các yếu tố nguy cơ liên quan đến tuổi thơ có thể giúp phát hiện sớm những người dễ mắc rối loạn ăn uống. Các chương trình giáo dục về chiến lược đối phó lành mạnh, xây dựng khả năng phục hồi và tự chăm sóc sức khỏe tinh thần nên được đưa vào đời sống sinh viên.

Ông nói thêm: “Những sinh viên có biểu hiện rối loạn ăn uống nên được đánh giá về trải nghiệm tuổi thơ như một phần của quá trình chẩn đoán. Thức ăn và hành vi ăn uống đôi khi chỉ là cơ chế đối phó cho những nhu cầu tình cảm chưa được đáp ứng.”

Nghiên cứu trên được công bố trên Tạp chí Khoa học về Nghịch cảnh và Khả năng phục hồi (Adversity and Resilience Science) đã không chỉ mở rộng hiểu biết về nguyên nhân rối loạn ăn uống mà còn mang đến thông điệp hy vọng: Tuổi thơ hạnh phúc có thể trở thành “vaccine tâm lý” bảo vệ con người khỏi những thói quen gây hại sau này.

Dù không phải ai cũng có một tuổi thơ hoàn hảo nhưng việc nuôi dưỡng những trải nghiệm tích cực từ sự quan tâm nhỏ bé trong gia đình đến các mối quan hệ lành mạnh trong cộng đồng vẫn có thể để lại tác động bền vững, giảm nguy cơ rối loạn ăn uống khi trẻ trưởng thành.

 

Hiểu đúng về chứng rối loạn ăn uống ở thanh thiếu niên

Podcast: Dấu hiệu cảnh báo chứng rối loạn ăn uống nguy hiểm

Chứng rối loạn ăn uống ở người trung niên

Những điều cha mẹ cần lưu ý về rối loạn ăn uống ở trẻ vị thành niên