Điểm tin

Quy định Y tế Quốc tế sửa đổi chính thức có hiệu lực

SUCKHOE+ | Các sửa đổi trong Quy định Y tế Quốc tế (IHR) chính thức có hiệu lực từ ngày 20/09/2025. Đây là kết quả của những nỗ lực cải cách sau đại dịch COVID-19, với mục tiêu không để thế giới lặp lại những sai lầm cũ khi đối mặt với khủng hoảng y tế.

20/09/2025 11:04

COVID-19 và rất nhiều bài học "xương máu" được rút ra

Mùa Thu – Mùa của những thói quen lành mạnh

Châm cứu có giúp giảm đau lưng mạn tính tốt hơn thuốc?

Minh oan cho… da gà

Từ bỏ 7 điều này, bạn sẽ hạnh phúc hơn

Thêm mức cảnh báo đại dịch, yêu cầu tăng cường phối hợp quốc tế

Một trong những thay đổi đáng chú ý là việc bổ sung mức cảnh báo toàn cầu mới, mang tên “tình trạng khẩn cấp đại dịch” (pandemic emergency). Cảnh báo này sẽ được kích hoạt khi một mối đe dọa y tế vượt qua ngưỡng của “tình trạng khẩn cấp về y tế công cộng gây quan ngại quốc tế” (PHEIC - Public Health Emergency of International Concern). Khi đó, tình huống dịch bệnh được đánh giá là có nguy cơ lan rộng để trở thành đại dịch, hoặc đã trở thành đại dịch, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống y tế và trật tự xã hội.

So với PHEIC, mức cảnh báo mới này được thiết kế để thúc đẩy sự phối hợp chặt chẽ hơn, hành động sớm hơn và phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn giữa các quốc gia khi khủng hoảng xảy ra.

Quốc gia thành lập đầu mối IHR, thúc đẩy tiếp cận công bằng trong y tế

Theo các sửa đổi mới, mỗi quốc gia tham gia IHR có nghĩa vụ thành lập Cơ quan IHR quốc gia (National IHR Authority) để điều phối và triển khai các nghĩa vụ trong khuôn khổ IHR. Cơ quan này sẽ là đầu mối trao đổi thông tin với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các quốc gia khác khi có tình huống khẩn cấp y tế xảy ra.

Ngoài ra, các sửa đổi cũng nhấn mạnh nguyên tắc công bằng trong tiếp cận các sản phẩm y tế thiết yếu như thuốc, vaccine và trang thiết bị y tế, đặc biệt trong thời điểm dịch bệnh bùng phát. Việc chia sẻ thông tin, hỗ trợ tài chính và công nghệ giữa các nước được xem là yếu tố then chốt để tăng khả năng ứng phó toàn cầu.

Những điểm mới này được hình thành từ bài học "xương máu" của COVID-19, khi các nước thu nhập thấp gần như không có cơ hội tiếp cận vaccine và thuốc điều trị trong giai đoạn đầu của đại dịch.

Cùng với việc thông qua các sửa đổi của IHR, các quốc gia thành viên cũng đã chính thức thông qua Hiệp định Đại dịch của WHO (WHO Pandemic Agreement) tại Đại hội đồng Y tế Thế giới năm nay. Đồng thời, một phụ lục liên quan đến cơ chế tiếp cận mầm bệnh và chia sẻ lợi ích (Pathogen Access and Benefit Sharing) đang được các bên tích cực đàm phán.

Củng cố hợp tác toàn cầu, nhưng vẫn tôn trọng chủ quyền quốc gia

IHR là bộ quy định pháp lý mang tính toàn cầu, hiện đang được 196 quốc gia áp dụng, bao gồm toàn bộ 194 quốc gia thành viên WHO. Tuy nhiên, WHO không có quyền ép buộc các nước phải tuân thủ. Các quốc gia vẫn giữ toàn quyền quyết định chính sách y tế nội địa. Vai trò của WHO trong IHR chỉ dừng lại ở điều phối, hỗ trợ kỹ thuật và làm đầu mối chia sẻ thông tin.

Dù được thông qua với sự đồng thuận tại Đại hội đồng Y tế Thế giới lần thứ 77 (tổ chức ở Geneva, Thụy Sĩ năm 2024), vẫn có 11 quốc gia từ chối áp dụng các sửa đổi mới. Với các nước này, phiên bản IHR cũ tiếp tục có hiệu lực, nhưng họ có thể thay đổi quyết định bất cứ lúc nào. WHO khẳng định sẽ hỗ trợ kỹ thuật và pháp lý nếu các quốc gia có nhu cầu tích hợp sửa đổi vào luật pháp quốc gia.

Tổng Giám đốc WHO, Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, phát biểu: “Việc sửa đổi IHR là một cam kết lịch sử nhằm bảo vệ thế hệ tương lai khỏi những thảm họa y tế toàn cầu. Chúng ta đã thấy rõ: không ai an toàn cho đến khi tất cả đều an toàn.”

IHR được thiết lập từ năm 1951, bắt nguồn từ các hiệp định kiểm dịch trong quá khứ, và đã trải qua nhiều lần sửa đổi - đặc biệt sau các đại dịch như SARS năm 2003 và COVID-19 vừa qua. Việc sửa đổi IHR cho thấy yêu cầu cấp thiết về năng lực phòng dịch tại mỗi quốc gia.

Độc giả có thể xem toàn văn IHR sửa đổi TẠI ĐÂY.