Hội chứng rối loạn trì hoãn giấc ngủ là gì?

Hội chứng rối loạn trì hoãn giấc ngủ có thể gây ảnh hưởng lớn tới sức khoẻ thể chất và tinh thần.

Hội chứng này xảy ra khi nhịp đồng hồ sinh học bên trong cơ thể điều chỉnh giấc ngủ và thức - bị chậm hơn so với thời gian ngủ nghỉ thông thường. Ước tính có khoảng 16% thanh thiếu niên và 3% người lớn gặp phải tình trạng này.

Các triệu chứng thường thấy

DSPS gây ra nhiều ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Người mắc hội chứng này thường khó đi vào giấc ngủ trước 1 giờ sáng, dù cố gắng ngủ sớm. Họ có xu hướng thức khuya để đọc sách, xem tivi, lướt mạng xã hội... Việc này dẫn đến tình trạng khó thức dậy vào buổi sáng, gây mệt mỏi và buồn ngủ quá mức vào ban ngày, thậm chí ngủ gật ở trường hoặc nơi làm việc. Ngược lại, họ cảm thấy tỉnh táo và ngủ ngon giấc hơn vào những ngày nghỉ, khi không bị áp lực phải thức dậy sớm.

Những triệu chứng này không chỉ gây khó khăn trong sinh hoạt mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và các mối quan hệ xã hội. Việc không thể thức dậy đúng giờ có thể gây ra những rắc rối với gia đình, nhà trường và đồng nghiệp. Thói quen ngủ muộn và dậy muộn cũng có thể khiến họ bị đánh giá là lười biếng hoặc vô trách nhiệm, do người khác không hiểu được đây là một vấn đề y tế nằm ngoài ý muốn của họ.

Những tác động của DSPS

DSPS không chỉ gây ra tình trạng mất ngủ kéo dài mà còn tác động tiêu cực đến sức khỏe thể chất, tinh thần và chất lượng cuộc sống.

Ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất: Việc thiếu ngủ do hội chứng này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm như tăng huyết áp, bệnh tim mạch, đột quỵ, đái tháo đường, béo phì và các vấn đề về thận. Nghiêm trọng hơn, tình trạng thiếu tỉnh táo do thiếu ngủ còn có thể dẫn đến tai nạn thương tích, thậm chí gây tử vong trong sinh hoạt, lao động và tham gia giao thông.

Gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe tinh thần: Mất ngủ mạn tính còn kéo theo hàng loạt hệ lụy về tâm lý như dễ cáu gắt, bực bội, giảm khả năng tập trung và đưa ra quyết định. Người bệnh cũng có thể trở nên do dự, khó khăn trong học tập và công việc, phản ứng chậm chạp và gặp khó khăn trong việc đánh giá cảm xúc của người khác. Đáng chú ý, một nghiên cứu năm 2018 đã chỉ ra rằng có đến 70% người mắc hội chứng ngủ muộn đồng thời phải đối mặt với các rối loạn tâm thần như trầm cảm hoặc rối loạn lưỡng cực, thậm chí có ý nghĩ tự tử hoặc xu hướng sử dụng chất kích thích.

Suy giảm chất lượng cuộc sống: Các triệu chứng điển hình của hội chứng ngủ muộn như thiếu ngủ, buồn ngủ ban ngày và mệt mỏi kéo dài gây cản trở lớn đến các hoạt động hàng ngày. Người bệnh thường xuyên đi muộn, ảnh hưởng đến kết quả học tập và hiệu suất làm việc, làm tăng nguy cơ bỏ học, mất việc. Bên cạnh đó, tình trạng này còn gây ra những xáo trộn trong cuộc sống gia đình, các mối quan hệ xã hội trở nên căng thẳng.

Nguyên nhân dẫn tới DSPS

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến DSPS. Một trong số đó là sự mất cân bằng nội tiết tố, đặc biệt là hormone melatonin và cortisol. Melatonin đóng vai trò quan trọng trong việc gây buồn ngủ, trong khi cortisol giúp duy trì sự tỉnh táo. Sự xáo trộn nồng độ của hai hormone này có thể làm lệch nhịp sinh học, dẫn đến khó ngủ sớm và khó thức dậy đúng giờ.

Bên cạnh đó, yếu tố di truyền cũng được xem là một nguyên nhân tiềm ẩn. Nếu trong gia đình có người mắc hội chứng này, khả năng bạn gặp phải tình trạng tương tự sẽ cao hơn.

Ngoài ra, tuổi dậy thì là một giai đoạn có nhiều thay đổi về nhịp sinh học. Đồng hồ sinh học tự nhiên của thanh thiếu niên có xu hướng dịch chuyển muộn hơn, một phần do sự thay đổi nồng độ melatonin. Dù sự thay đổi này ở mức độ nhẹ là bình thường, nhưng nếu sự chậm trễ quá mức có thể phát triển thành hội chứng ngủ muộn. Thêm vào đó, các hoạt động xã hội về đêm trong giai đoạn này cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng thức khuya và ngủ muộn.

Các phương pháp điều trị DSPS

Để điều trị và kiểm soát DSPS, các chuyên gia y tế khuyến nghị một số phương pháp tiếp cận sau:

- Liệu pháp thời gian: Đây là một kỹ thuật hành vi, trong đó người bệnh sẽ được hướng dẫn điều chỉnh dần dần thời gian đi ngủ và thức dậy. Mục tiêu là mỗi ngày ngủ sớm hơn một chút cho đến khi đạt được lịch trình giấc ngủ - thức tỉnh phù hợp với nhịp sinh học thông thường.

- Sử dụng thuốc và thực phẩm bổ sung: Một số loại thuốc ngủ và thực phẩm bổ sung như melatonin có thể hỗ trợ người bệnh đi vào giấc ngủ vào thời điểm mong muốn. Việc sử dụng và liều lượng cần tuân theo chỉ định của bác sĩ.

- Liệu pháp ánh sáng: Đồng hồ sinh học của cơ thể chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi ánh sáng. Tiếp xúc với ánh sáng cường độ mạnh vào buổi sáng, thông qua ánh sáng mặt trời tự nhiên hoặc các thiết bị chuyên dụng như hộp đèn, có thể giúp thiết lập lại nhịp sinh học, đồng bộ hóa nó với môi trường bên ngoài.

- Ghi nhật ký giấc ngủ: Việc ghi chép chi tiết về giấc ngủ hàng ngày giúp người bệnh theo dõi các triệu chứng và mô hình giấc ngủ của bản thân. Đây là thông tin quan trọng để cung cấp cho bác sĩ, hỗ trợ quá trình chẩn đoán và điều trị.

- Vệ sinh giấc ngủ: Xây dựng và duy trì các thói quen tốt trước khi ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện thời gian và chất lượng giấc ngủ. Điều này bao gồm tạo môi trường ngủ yên tĩnh, tối và mát mẻ, duy trì lịch trình ngủ - thức ổn định, tránh sử dụng các thiết bị điện tử trước khi ngủ và hạn chế caffeine vào buổi tối.

- Hỗ trợ tâm lý: Nếu người bệnh gặp phải các vấn đề về nhận thức, cảm xúc hoặc hành vi do hội chứng DSPS hoặc tình trạng thiếu ngủ gây ra, việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia sức khỏe tâm thần là cần thiết. Họ có thể giúp người bệnh đối phó với những tác động tiêu cực khác liên quan đến tình trạng này, như giảm hiệu suất học tập/công việc và căng thẳng trong các mối quan hệ gia đình.

 

Mất ngủ – “cơn ác mộng” của dân văn phòng

Run tay lâu năm và mất ngủ, uống thuốc an thần được không?

Bài tập tốt nhất ngừa mất ngủ ở người trên 60 tuổi

Đừng chủ quan với chứng mất ngủ kéo dài!