WHO: Cảnh báo ô nhiễm không khí trong nhà ảnh hưởng tới sức khỏe

Những tác động của khói củi tới sức

Trên thế giới, khoảng 2,4 tỷ người vẫn nấu ăn bằng chất rắn (củi, than hoa, than đá…). Ở Việt Nam, những ngày cận tết việc sử dụng củi cũng tăng nhanh do nhu cầu luộc bánh, nấu chè. Và ở những nơi thông kém gió, khói trong nhà có thể có mức độ hạt mịn cao hơn 100 lần so với mức chấp nhận được. 

Những ảnh hưởng tới sức khỏe 

Mỗi năm, 3,2 triệu người chết sớm vì các bệnh do ô nhiễm không khí trong nhà gây ra do quá trình đốt cháy không hoàn toàn nhiên liệu rắn và dầu hỏa dùng để nấu ăn. Các hạt vật chất và các chất ô nhiễm khác trong ô nhiễm không khí trong nhà làm viêm đường thở và phổi, làm giảm phản ứng miễn dịch và giảm khả năng vận chuyển oxy của máu.

Trong số 3,2 triệu ca tử vong này do tiếp xúc với ô nhiễm không khí trong nhà, có: 

- 32% là do bệnh tim thiếu máu cục bộ, chiếm 12% tổng số ca tử vong do bệnh tim thiếu máu cục bộ, chiếm hơn một triệu ca tử vong sớm hàng năm.

- 23% là do đột quỵ, chiếm khoảng 12% tổng số ca tử vong do đột quỵ. 

- 21% là do nhiễm trùng đường hô hấp dưới. Tiếp xúc với ô nhiễm không khí trong nhà làm tăng gần gấp đôi nguy cơ mắc LRI ở trẻ em và chiếm khoảng 44% tổng số ca tử vong do viêm phổi ở trẻ em dưới 5 tuổi. Ô nhiễm không khí trong nhà là nguy cơ gây nhiễm trùng đường hô hấp dưới cấp tính ở người lớn và góp phần gây ra 22% tổng số ca tử vong ở người trưởng thành do viêm phổi.

- 19% là do bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD). 23% tổng số ca tử vong do bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) ở người lớn ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình là do tiếp xúc với ô nhiễm không khí trong nhà.

- 6% là do ung thư phổi. Khoảng 11% trường hợp tử vong do ung thư phổi ở người lớn do tiếp xúc với chất gây ung thư từ ô nhiễm không khí trong nhà do sử dụng dầu hỏa hoặc nhiên liệu rắn như gỗ, than củi hoặc than đá cho nhu cầu năng lượng trong gia đình.

Ô nhiễm không khí trong nhà ảnh hưởng tới sức khỏe ước tính của khoảng 86 triệu người trong năm 2019. Gần một nửa số ca tử vong do nhiễm trùng đường hô hấp dưới ở trẻ em dưới 5 tuổi là do hít phải các hạt vật chất (bồ hóng) từ ô nhiễm không khí trong nhà.

Ngoài ra còn có bằng chứng về mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí trong nhà và trẻ sơ sinh nhẹ cân, bệnh lao, đục thủy tinh thể, ung thư vòm họng và thanh quản.

Phương tiện đi lại, công cụ sản xuất công nghệ cao, mỗi ngày thải ra ngoài môi trường hạt bụi, khói… gây ra ô nhiễm môi trường. Tiêu biểu thủ đô Hà Nội luôn trong mức báo động đỏ về ô nhiễm môi trường, đặc biệt là những địa điểm có những phương tiện đi lại, nhiều công xưởng sản xuất.

Tuy nhiên, khói từ gia đình cùng góp một phần trong quá trình biến đổi khí hậu, khi khói từ gia đình không qua xử lý thay vào đó trực tiếp thải ra ngoài môi trường.

Tác động đến công bằng y tế, phát triển và biến đổi khí hậu

Theo WHO, cần có những thay đổi để đảm bảo ngày càng có nhiều người được tiếp cận với nhiên liệu và công nghệ sạch vào năm 2030 nhằm giải quyết sự bất bình đẳng về sức khỏe, đạt được Chương trình nghị sự 2030 về Phát triển bền vững và giảm thiểu biến đổi khí hậu.

Phụ nữ và trẻ em chịu gánh nặng sức khỏe lớn nhất từ ​​nhiên liệu và công nghệ gây ô nhiễm trong nhà vì họ thường phải làm các công việc gia đình như nấu ăn và lấy củi, đồng thời dành nhiều thời gian tiếp xúc với khói độc hại từ bếp và nhiên liệu gây ô nhiễm.

Tiếp xúc với ô nhiễm không khí trong nhà làm tăng nguy cơ chấn thương cơ xương và tiêu tốn thời gian đáng kể cho phụ nữ và trẻ em – hạn chế việc học tập và các hoạt động sản xuất khác. Ở những môi trường kém an toàn hơn, phụ nữ và trẻ em có nguy cơ bị thương tích và bạo lực khi đi thu gom nhiên liệu.

Nhiều loại nhiên liệu và công nghệ được các hộ gia đình sử dụng để nấu ăn, sưởi ấm và thắp sáng tiềm ẩn những rủi ro về an toàn. Vô tình nuốt phải dầu hỏa là nguyên nhân hàng đầu gây ngộ độc ở trẻ em, và phần lớn các ca bỏng và thương tích nghiêm trọng xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình có liên quan đến việc sử dụng năng lượng trong gia đình để nấu ăn, sưởi ấm và thắp sáng.

Với hơn 750 triệu người không có điện buộc các hộ gia đình phải phụ thuộc vào các thiết bị và nhiên liệu gây ô nhiễm, chẳng hạn như đèn dầu hỏa để thắp sáng, do đó khiến họ tiếp xúc với mức độ rất cao của các hạt vật chất mịn. Thời gian dành cho việc sử dụng và chuẩn bị nhiên liệu cho các thiết bị không hiệu quả, gây ô nhiễm đã hạn chế các cơ hội khác cho sức khỏe và sự phát triển, chẳng hạn như học tập, thời gian giải trí hoặc các hoạt động sản xuất.

Cacbon đen (các hạt bồ hóng) và khí mê-tan thải ra từ quá trình đốt cháy bếp không hiệu quả là những chất gây ô nhiễm khí hậu tồn tại trong thời gian ngắn (SLCP) mạnh mẽ.

Ô nhiễm không khí trong nhà cũng là nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí xung quanh (ngoài trời)

Gợi ý và sự hỗ trợ từ WHO

WHO cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và xây dựng năng lực cho các quốc gia và khu vực để đánh giá và mở rộng quy mô nhiên liệu và công nghệ gia dụng tăng cường sức khỏe. Để giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí trong nhà và tác động tiêu cực của nó đối với sức khỏe, WHO gợi ý:

Phát triển các hướng dẫn về chất lượng không khí trong nhà và quá trình đốt cháy nhiên liệu gia dụng, để đưa ra các khuyến nghị dựa trên sức khỏe về các loại nhiên liệu và công nghệ bảo vệ sức khỏe, và các chiến lược hiệu quả để phổ biến và áp dụng các công nghệ và nhiên liệu sạch hơn trong gia đình;

- Xây dựng năng lực cấp quốc gia và khu vực thông qua tư vấn trực tiếp và hội thảo về năng lượng và sức khỏe hộ gia đình;

- Duy trì cơ sở dữ liệu năng lượng hộ gia đình toàn cầu để theo dõi tiến trình chuyển đổi sang nhiên liệu sạch hơn và kết hợp bếp trong các hộ gia đình, báo cáo với tư cách là cơ quan giám sát để báo cáo về chỉ số SDG 7.1.2 , tỷ lệ dân số phụ thuộc chủ yếu vào nhiên liệu và công nghệ sạch.

WHO cũng hỗ trợ đánh giá gánh nặng bệnh tật do ô nhiễm không khí trong gia đình do sử dụng nhiên liệu và công nghệ gây ô nhiễm; phát triển và cập nhật các công cụ và tài nguyên như Bộ công cụ giải pháp năng lượng hộ gia đình sạch (CHEST) để giúp các quốc gia xác định các bên liên quan làm việc về năng lượng hộ gia đình và sức khỏe cộng đồng để thiết kế, thực hiện và giám sát các chính sách giải quyết vấn đề năng lượng hộ gia đình vì sức khỏe tốt hơn; hỗ trợ các Chính phủ ước tính chi phí và lợi ích sức khỏe của việc thực hiện các can thiệp năng lượng hộ gia đình; xây dựng Nền tảng hành động về năng lượng và sức khỏe toàn cầu (HEPA), tăng cường hợp tác giữa lĩnh vực y tế và năng lượng để đảm bảo khả năng tiếp cận phổ cập năng lượng sạch và bền vững cho các hộ gia đình và cơ sở chăm sóc sức khỏe nhằm bảo vệ sức khỏe...

 

Trẻ về quê ăn Tết bằng xe máy, chuẩn bị thế nào để khỏi bị ốm?

Phẫu thuật có chữa khỏi chứng ngủ ngáy trong nhiều năm của tôi?

102 cơ sở bị đình chỉ và khởi tố 23 vụ vi phạm về ATTP trong năm 2022

Hormone hạnh phúc là gì và làm thế nào để khơi dậy chúng?