Dinh dưỡng

3 chất phụ gia thực phẩm có nguy cơ gây hại cho đường ruột

SUCKHOE+ | Sức khỏe đường ruột ngày càng được quan tâm vì liên quan trực tiếp đến tiêu hóa, miễn dịch và nhiều bệnh mạn tính. Tuy nhiên, một số phụ gia thường gặp trong thực phẩm chế biến sẵn lại có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột.

10/09/2025 16:42

Chất phụ gia thực phẩm thường được dùng để thêm vào các loại thực phẩm giúp bảo quản hoặc tăng hương vị

Chọn thực phẩm chế biến sẵn thế nào để giảm thiểu tác hại với sức khỏe?

Bệnh Alzheimer liên quan đến ăn thịt và thực phẩm chế biến sẵn

Thành phần nên tránh khi mua thực phẩm chế biến sẵn

Lựa chọn thực phẩm chế biến sẵn cho thực đơn hàng ngày

1. Maltodextrin

Maltodextrin xuất hiện phổ biến trong đồ uống thể thao, nước tăng lực, kẹo, sốt trộn salad hay bột súp ăn liền. Đây là phụ gia có nguồn gốc từ tinh bột, được dùng để tạo độ sánh và kéo dài thời hạn bảo quản. Theo Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA), maltodextrin được xếp loại “an toàn” khi sử dụng ở liều lượng nhỏ.

Tuy vậy, vì có chỉ số đường huyết cao, maltodextrin có thể khiến đường trong máu tăng nhanh. Những người mắc đái tháo đường hoặc cần kiểm soát đường huyết nên đặc biệt chú ý đến thành phần này trong khẩu phần.

Bên cạnh đó, một số công trình nghiên cứu cho thấy maltodextrin có thể thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn liên quan đến viêm và bệnh lý đường ruột, bao gồm bệnh Crohn. Ngược lại, vài nghiên cứu khác lại chỉ ra khả năng hỗ trợ sự phát triển của một số lợi khuẩn nhất định. Điều này cho thấy ảnh hưởng của maltodextrin còn phụ thuộc vào liều lượng và bối cảnh sử dụng.

2. Natri nitrat và nitrit

Nếu bạn thường ăn xúc xích, giăm bông hay thịt nguội, rất có thể đã tiếp xúc với natri nitrat hoặc nitrit. Các chất này giúp giữ màu đẹp cho thịt và ngăn vi khuẩn phát triển, nhưng lại gây nhiều tranh cãi về an toàn sức khỏe.

Trong cơ thể, nitrat và nitrit có thể chuyển hóa thành nitrosamine có khả năng gây ung thư. Nhiều nghiên cứu dịch tễ học ghi nhận nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng cao hơn ở những người thường xuyên ăn thịt chế biến sẵn. Đồng thời, các phụ gia này cũng được cho là có thể làm thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột theo hướng bất lợi, góp phần gây viêm.

Ngay cả những sản phẩm quảng bá “không nitrat nhân tạo” nhưng dùng bột cần tây hoặc các nguồn tự nhiên khác cũng có thể tạo ra nitrat trong cơ thể. Nhằm hạn chế rủi ro, FDA quy định mức natri nitrit trong thực phẩm không vượt quá 200 phần triệu (ppm) và natri nitrat không vượt quá 500 ppm.

Natri nitrat và nitrit được thêm vào để bảo quản sản phẩm lâu hơn và cũng giúp cản trở sự phát triển của các vi sinh vật gây hại.

Tuy nhiên, không phải mọi tác động đều theo chiều hướng tiêu cực. Một số nghiên cứu cho thấy nitrat trong thực phẩm tự nhiên, đặc biệt là rau xanh, có thể mang lại lợi ích cho sức khỏe mạch máu và góp phần cân bằng hệ vi sinh vật. Điều này đặt ra sự khác biệt quan trọng giữa nguồn nitrat từ thực vật tươi và nitrat thêm vào thịt chế biến.

3. Carrageenan

Carrageenan là phụ gia có nguồn gốc từ rong biển, thường được dùng để ổn định kết cấu của kem, sữa thực vật, bánh năng lượng hay các sản phẩm thay thế sữa. Trên nhãn, nó có thể được ghi là “carrageenan” hoặc “Irish moss”.

Cơ thể con người không tiêu hóa hoàn toàn carrageenan. Với người bệnh mắc Hội chứng ruột kích thích (IBS), thường xuyên ăn thực phẩm chứa carrageenan có thể khiến triệu chứng nặng nề hơn.

Bên cạnh đó, nghiên cứu trên động vật và trong phòng thí nghiệm cũng gợi ý mối liên hệ giữa carrageenan với tình trạng viêm ruột, mất cân bằng vi khuẩn và tổn thương niêm mạc ruột. Những phát hiện này khiến carrageenan trở thành chất phụ gia gây nhiều tranh luận, đặc biệt đối với những người mắc bệnh viêm ruột mạn tính như Crohn hoặc viêm loét đại tràng.

Ngoài carrageenan, nhiều chất nhũ hóa khác như polysorbate, carboxymethyl cellulose, xanthan gum, guar gum hay lecithin cũng được nghiên cứu về ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật. Một số bằng chứng chỉ ra rằng các phụ gia này có thể phá vỡ sự ổn định của vi khuẩn đường ruột và làm tăng nguy cơ viêm.

Hiện nay, các nhà khoa học vẫn tiếp tục nghiên cứu tác động của phụ gia thực phẩm đến hệ vi sinh vật. Dù những bằng chứng chưa đủ để khẳng định chính xác mức độ rủi ro ở liều lượng thường gặp trong chế độ ăn hằng ngày nhưng nhiều chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị nên thận trọng, đặc biệt với những người có vấn đề tiêu hóa.

Vì vậy, cần ưu tiên thực phẩm tươi, hạn chế ăn sản phẩm chế biến sẵn nhiều phụ gia. Ăn đa dạng rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm giàu chất xơ sẽ nuôi dưỡng lợi khuẩn, giúp hệ vi sinh vật cân bằng. Bổ sung probiotic từ sữa chua hoặc thực phẩm lên men cũng có thể mang lại lợi ích cho tiêu hóa.