Thần kinh

Internet và AI ảnh hưởng đến trí nhớ của chúng ta thế nào?

SUCKHOE+ | Liệu công nghệ thực sự đang làm suy yếu trí nhớ của con người, hay chỉ đơn giản là thay đổi cách chúng ta lưu trữ và truy xuất thông tin?

07/02/2025 09:59

Internet và AI có khiến chúng ta lười ghi nhớ?

Bộ Y tế thông tin về dịch cúm mùa đang bùng phát tại Nhật Bản

Khám phá những ngôi chùa đẹp nhưng ít ai biết tới tại Hà Nội

Da bụng chảy xệ nguy hại thế nào với sức khỏe?

4 dưỡng chất quan trọng giúp sống khỏe, sống lâu

Sự lệ thuộc vào công nghệ hiện nay

Adrian Ward đã lái xe quanh thành phố Austin, Texas (Mỹ) suốt 9 năm mà không gặp vấn đề gì. Nhưng đến tháng 11 năm ngoái, khi điện thoại gặp trục trặc và ứng dụng bản đồ không hoạt động, anh bỗng nhiên bị lạc. Thậm chí, anh còn không thể tìm đường đến nhà một người bạn thân. Khoảnh khắc ấy khiến anh nhận ra mình đã phụ thuộc vào công nghệ nhiều đến mức nào. “Tôi chỉ cần mở bản đồ lên và làm theo chỉ dẫn,” Ward chia sẻ.

Tuy nhiên, chuyện của Ward không phải là hiếm trong cuộc sống hiện đại ngày nay.

Ngày nay, nhiều người lo lắng rằng Internet đang làm suy giảm trí nhớ. Các khảo sát gần đây cho thấy nhiều người tin rằng việc lệ thuộc vào công nghệ khiến họ quên nhiều thông tin hơn. Một công ty phần mềm thậm chí còn đặt ra thuật ngữ “chứng hay quên kỹ thuật số” (digital amnesia) để chỉ việc quên thông tin vì đã lưu trữ trên thiết bị điện tử. Năm ngoái, Nhà xuất bản Đại học Oxford (Anh) cũng đã chọn “brain rot” (sự sa sút tinh thần do tiêu thụ nội dung trực tuyến nhảm nhí) làm từ của năm.

Các nghiên cứu cho thấy khi sử dụng GPS để chỉ đường, mọi người có xu hướng nhớ đường kém hơn

Công nghệ có thực sự làm suy giảm trí nhớ?

Nhiều nghiên cứu đưa ra kết quả trái chiều về tác động của công nghệ đối với trí nhớ.

Con người từ lâu đã sử dụng công cụ hỗ trợ trí nhớ như chữ viết, ảnh chụp hay video. Tuy nhiên, quan điểm rằng Internet đang làm giảm trí nhớ bùng nổ sau nghiên cứu năm 2011 của Betsy Sparrow, nhà tâm lý học tại Đại học Columbia (Mỹ). Nghiên cứu này phát hiện rằng khi gặp câu hỏi khó, con người có xu hướng nghĩ ngay đến Internet. Một thí nghiệm khác cho thấy người dùng nhớ kém hơn nếu họ biết thông tin đã được lưu trữ. Điều này dẫn đến khái niệm “hiệu ứng Google”, khi con người sử dụng Internet như một bộ nhớ ngoài, thay vì ghi nhớ trong đầu. Tuy nhiên, các nghiên cứu sau này không hoàn toàn ủng hộ quan điểm này. Một số thí nghiệm lặp lại không thể tái tạo kết quả của nghiên cứu năm 2011.

Daniel Wegner, nhà tâm lý học tại Đại học Harvard (Mỹ) cũng từng đề xuất khái niệm “trí nhớ giao dịch” (transactive memory), khi con người chia sẻ gánh nặng ghi nhớ với người khác. Khi Internet trở thành đối tác trong quá trình này, chúng ta có xu hướng nhớ ít hơn. Việc này được gọi là “sự chuyển tải nhận thức” (cognitive offloading), tức là con người dùng công cụ bên ngoài để giảm tải bộ não.

Ward, nhà tâm lý học tại Đại học Texas (Mỹ) cũng đã phát hiện ra rằng việc tra cứu thông tin trên Google khiến con người có cảm giác họ biết nhiều hơn thực tế. Tuy nhiên, các nhà khoa học khẳng định rằng chưa có bằng chứng rõ ràng cho thấy công nghệ đang làm giảm trí nhớ nghiêm trọng. Những tuyên bố như “Google đang khiến chúng ta ngu ngốc” là quá cường điệu, theo Elizabeth Marsh, nhà nghiên cứu trí nhớ tại Đại học Duke (Mỹ).

AI và tương lai của trí nhớ con người

Con người ngày càng phụ thuộc mạnh mẽ vào Internet

Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra một cuộc cách mạng mới. Các mô hình ngôn ngữ lớn như ChatGPT không chỉ giúp tìm kiếm thông tin mà còn tham gia vào quá trình tư duy của con người. So với Google, AI có thể tác động đến trí nhớ theo cách sâu rộng hơn. “Công nghệ như ChatGPT là một bước tiến hoàn toàn khác,” Marsh nhận định.

Một số nhà nghiên cứu lo ngại rằng chatbot và AI có thể khiến con người lười suy nghĩ và thậm chí tạo ra ký ức sai lệch. Ví dụ, AI có thể tạo ra “deadbot” – phiên bản kỹ thuật số của người đã khuất với những phát ngôn mà họ chưa bao giờ nói. “Chúng ta đang tái tạo một quá khứ mà chưa từng tồn tại,” Andrew Hoskins, nhà nghiên cứu về AI tại Đại học Edinburgh (Anh) cảnh báo.

Bên cạnh đó, AI cũng đang thay đổi cách con người lưu giữ ký ức. Ví dụ, Google Photos sử dụng AI để tự động sắp xếp ảnh thành các sự kiện, giúp chúng ta ghi nhớ những khoảnh khắc theo một cách mới. Một số công ty còn cung cấp dịch vụ tạo “deadbot” giúp người sống có thể trò chuyện với người thân đã khuất.

Nhìn chung, AI đang thay đổi cách chúng ta ghi nhớ, học tập và tiếp nhận thông tin. Nhưng tác động thực sự của nó vẫn cần được nghiên cứu thêm. “Chúng ta vẫn chưa biết rõ điều gì sẽ xảy ra, bởi AI đang thay đổi quá nhanh” Tali Sharot, nhà thần kinh học tại Đại học College London (Anh) nhận định.