Giải pháp cho người có nguy cơ cao mắc Alzheimer

Chế độ ăn Địa Trung Hải có thể giúp giảm nguy cơ mắc Alzheimer ở ngay cả những người có tỷ lệ mắc cao

Gene APOE4 và nguy cơ Alzheimer

Bệnh Alzheimer khởi phát muộn thường xảy ra sau 65 tuổi, chiếm tới 90–95% tổng số trường hợp. Một trong những yếu tố nguy cơ di truyền mạnh nhất là biến thể gene APOE4. Người mang 1 bản sao APOE4 có nguy cơ mắc Alzheimer cao gấp 3–4 lần so với người không mang gene, trong khi những người mang 2 bản sao có nguy cơ cao gấp 12 lần. Ước tính có khoảng 15–25% dân số mang 1 bản sao APOE4 và 2–5% mang 2 bản sao.

Mặc dù mang gene này làm tăng khả năng mắc bệnh nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy môi trường và lối sống vẫn ảnh hưởng đáng kể đến việc Alzheimer có khởi phát hay không. Điều này dẫn đến câu hỏi: liệu chế độ ăn uống có thể giúp giảm thiểu rủi ro?

Để tìm câu trả lời, các nhà khoa học tại Bệnh viện Brigham and Women’s (Mỹ) đã theo dõi gần 5.700 người trong thời gian tối đa 34 năm. Trong đó có khoảng 4.200 phụ nữ, độ tuổi trung bình 57, và 1.500 nam giới, độ tuổi trung bình 63 khi bắt đầu nghiên cứu. Người tham gia cung cấp thông tin chi tiết về chế độ ăn uống, mẫu máu, và một nhóm trong số họ thường xuyên làm bài kiểm tra nhận thức.

Trong suốt quá trình nghiên cứu, có 606 trường hợp được chẩn đoán mắc chứng mất trí nhớ. Kết quả cho thấy, ở nhóm mang 2 bản sao APOE4, việc tuân thủ chế độ ăn Địa Trung Hải giúp giảm tới 35% nguy cơ mắc chứng mất trí so với những người cùng đặc điểm di truyền nhưng không áp dụng chế độ ăn này. Ở nhóm chỉ mang 1 bản sao, mức giảm là khoảng 4%.

Kết quả được công bố trên Tạp chí Y học Tự nhiên (Nature Medicine) cho thấy chế độ ăn Địa Trung Hải càng được tuân thủ chặt chẽ, nguy cơ Alzheimer càng giảm.

Dấu hiệu trong máu hé lộ cơ chế bảo vệ

Một điểm đặc biệt của nghiên cứu này là các nhà khoa học thu thập mẫu máu từ rất sớm, giúp họ theo dõi các dấu hiệu sinh học liên quan đến nguy cơ Alzheimer trước khi bệnh xuất hiện.

Khi phân tích, họ nhận thấy một số chất chuyển hóa từ thực phẩm đặc biệt là carotenoid có nhiều trong rau lá xanh và trái cây có thể đóng vai trò bảo vệ não bộ. Những phát hiện này gợi ý rằng lợi ích của chế độ ăn Địa Trung Hải không chỉ đến từ “lối sống lành mạnh” nói chung mà còn nhờ các chất dinh dưỡng cụ thể tham gia vào cơ chế sinh học bảo vệ thần kinh.

TS. Richard Isaacson, chuyên gia phòng ngừa Alzheimer tại Florida (Mỹ), gọi nghiên cứu này là một “bước đột phá”. Ông cho biết, nhiều người mang 2 bản sao APOE4 thường bi quan về nguy cơ mắc bệnh, nhưng kết quả cho thấy thay đổi chế độ ăn uống vẫn mang lại lợi ích rõ rệt.

Ông cũng đánh giá cao điểm mạnh của nghiên cứu: số lượng người tham gia lớn, thời gian theo dõi dài và việc sử dụng xét nghiệm máu để củng cố bằng chứng. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng nghiên cứu chủ yếu tập trung vào người gốc châu Âu và thói quen ăn uống tự báo cáo nên vẫn cần thêm bằng chứng ở các nhóm dân số khác.

Có nên xét nghiệm gene APOE4?

Dù APOE4 là yếu tố nguy cơ quan trọng, việc xét nghiệm gene này không được khuyến nghị cho toàn dân. Các bác sĩ nhấn mạnh rằng kết quả xét nghiệm không thể dự đoán chính xác một cá nhân có mắc bệnh hay không. Thực tế, nhiều người mang APOE4 không bao giờ bị Alzheimer, trong khi có người không mang gene vẫn mắc bệnh.

Theo TS. Yuxi Liu - Tác giả chính của nghiên cứu, điều quan trọng cần làm là trao đổi trực tiếp với các chuyên gia, bác sĩ nếu có tiền sử gia đình mắc chứng mất trí nhớ, thay vì vội vàng làm xét nghiệm di truyền.

Ăn uống thế nào để bảo vệ não bộ?

Chế độ ăn Địa Trung Hải từ lâu được coi là “chìa khoá vàng” cho sức khỏe tim mạch và nay ngày càng có nhiều bằng chứng về lợi ích cho não bộ. Trong đó, chế độ ăn này nhấn mạnh việc:

- Tăng cường thực phẩm có nguồn gốc thực vật như rau, trái cây, đậu, hạt và ngũ cốc nguyên hạt.

- Ưu tiên cá và hải sản thay cho thịt đỏ.

- Sử dụng dầu olive thay cho bơ và mỡ động vật.

- Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, thịt đỏ và đường tinh luyện.

- Giữ lượng rượu tiêu thụ ở mức tối thiểu.

Những điều chỉnh này không chỉ giúp giảm nguy cơ Alzheimer mà còn cải thiện sức khỏe tim mạch, kiểm soát cân nặng và giảm viêm,… tất cả đều liên quan đến chức năng nhận thức.

 

Thực phẩm đóng hộp có phù hợp với chế độ ăn Địa Trung Hải?

Chế độ ăn Địa Trung Hải giúp giảm triệu chứng nhiều bệnh da liễu

Chế độ ăn Địa Trung Hải có lợi cho người đái tháo đường type 2

Keto hay Địa Trung Hải: Lựa chọn nào tốt cho người đái tháo đường?