Sử dụng nhiều thực phẩm bổ sung calci có thể gây sỏi thận?

Uống nhiều calci có bị sỏi thận không còn tùy thuộc vào cơ thể của bạn hấp thụ calci được hay không.

Calci và oxalat kết hợp tạo sỏi ra sao?

Thận là “bộ lọc” của cơ thể, loại bỏ chất thải qua nước tiểu. Nếu lượng nước tiểu quá ít hoặc chứa nhiều chất khoáng, các hạt nhỏ có thể kết dính lại, tạo thành tinh thể và lớn dần thành sỏi. Loại phổ biến nhất là sỏi calci-oxalat.

Oxalat là hợp chất tự nhiên có trong nhiều loại thực phẩm, từ rau củ đến các loại hạt. Khi nồng độ oxalat hoặc calci trong nước tiểu quá cao, hai chất này có thể liên kết, tạo thành sỏi. Tình trạng này thường gặp ở những người mắc chứng tăng calci niệu vô căn, nghĩa là thận thải ra quá nhiều calci ngay cả khi chế độ ăn hoàn toàn bình thường. Người bị cường cận giáp cũng có nguy cơ cao vì nồng độ calci trong máu luôn ở mức cao.

Với những người khỏe mạnh, tiêu thụ quá nhiều calci có thể góp phần tăng nguy cơ hình thành sỏi. Nhưng theo BS. Amy Yau, chuyên khoa thận tại Đại học Bang Ohio (Mỹ), các yếu tố khác như uống ít nước hoặc ăn quá mặn thường có tác động lớn hơn nhiều so với chỉ riêng lượng calci.

Calci dư thừa không phải “thủ phạm chính”

Nhiều người được bác sĩ khuyên dùng calci bổ sung để bảo vệ xương. Nếu đã ăn đủ calci trong khẩu phần, việc uống thêm viên bổ sung có thể khiến tổng lượng hấp thụ vượt mức khuyến nghị (1.000–1.300 mg mỗi ngày) và phần dư thừa sẽ bị đào thải qua nước tiểu.

Tuy nhiên, theo chuyên gia dinh dưỡng Melanie Betz (The Kidney Dietitian-Mỹ), bổ sung calci quá mức không phải là nguyên nhân chủ yếu gây sỏi thận. Ngược lại, với những người từng bị sỏi calci-oxalat, việc đảm bảo đủ calci trong khẩu phần lại cực kỳ quan trọng.

Ăn đủ calci giúp giảm nguy cơ sỏi

Nghe có vẻ mâu thuẫn, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy chế độ ăn ít calci lại làm tăng nguy cơ sỏi thận. Lý do là khi ăn thực phẩm giàu oxalat như củ cải đường, rau chân vịt, hạnh nhân…, calci trong ruột sẽ gắn với oxalat và đào thải qua phân. Nếu thiếu calci, oxalat “thoát” vào máu, rồi được thận lọc ra nước tiểu, nơi nó có thể kết tinh thành sỏi.

Chuyên gia Betz giải thích: “Ăn đủ calci chính là cách hiệu quả nhất để giảm oxalat trong nước tiểu, ngay cả ở những người vốn đã có mức oxalat cao”.

Muối: “Kẻ đáng ngờ” hơn calci

Trong thực tế lâm sàng, BS. Amy Yau cho biết bà thường khuyên bệnh nhân giảm muối trước tiên thay vì cắt calci. Ăn mặn khiến thận phải đào thải nhiều natri và calci cùng lúc. Khi calci bị đẩy ra ngoài quá nhiều, chúng dễ kết tinh thành sỏi.

Ngược lại, chế độ ăn vừa phải muối không chỉ bảo vệ tim mạch mà còn giúp hạn chế tình trạng tăng calci trong nước tiểu. Song song đó, uống đủ nước mỗi ngày cũng là “chìa khóa” để làm loãng nước tiểu, ngăn các tinh thể nhỏ có cơ hội kết dính với nhau.

Calci từ thực phẩm tốt hơn viên bổ sung

Cơ thể thường hấp thụ và sử dụng calci hiệu quả hơn từ thực phẩm so với thuốc bổ sung. Sữa và các chế phẩm từ sữa được coi là nguồn calci lý tưởng, dễ hấp thụ. Một số thực phẩm thực vật giàu calci như sữa hạnh nhân hoặc rau lá xanh cũng hữu ích, dù chúng chứa oxalat.

Theo chuyên gia Betz, không cần phải tránh hoàn toàn thực phẩm chứa oxalat. Nếu kiêng quá kỹ, bạn có thể bỏ lỡ nhiều dưỡng chất quan trọng khác như kali, magne, phytate và chất xơ, vốn có vai trò bảo vệ thận và giảm nguy cơ sỏi.

Khi nào cần bổ sung thêm calci?

Một số tình trạng sức khỏe khiến cơ thể hấp thụ nhiều oxalat hơn bình thường, chẳng hạn sau phẫu thuật cắt dạ dày hoặc ở bệnh nhân mắc bệnh Crohn, viêm ruột. Trong những trường hợp này, bổ sung calci dạng viên có thể giúp gắn oxalat trong đường tiêu hóa, giảm nguy cơ sỏi thận.

Nhưng với đa số người khỏe mạnh, một chế độ ăn cân bằng, giàu thực phẩm tự nhiên là đủ để duy trì xương chắc khỏe và phòng ngừa sỏi.

Như vậy, bổ sung nhiều calci có thể góp phần làm tăng nguy cơ sỏi, nhưng hiếm khi là nguyên nhân chính. Ăn quá mặn, uống thiếu nước và yếu tố di truyền thường đóng vai trò quan trọng hơn. Thay vì cắt giảm calci, hãy duy trì chế độ ăn đủ chất, hạn chế muối, uống nhiều nước và ưu tiên nguồn calci từ thực phẩm. Đó mới là cách bền vững để bảo vệ cả xương và thận.

 

Làm sao để loại bỏ cặn calci trên vòi nước?

Thời điểm tốt nhất để bổ sung calci

Cơ thể thiếu calci sẽ ra sao, bổ sung thế nào?

Điểm danh các loại thực phẩm nhiều calci hơn sữa